"Tu byliśmy, tu jesteśmy, tu będziemy" - to tytuł jednej z piosenek z archiwum Radia Szczecin. Po drugiej wojnie światowej wielkie mocarstwa zadecydowały, że Związek Radziecki zajmie Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej. Rekompensatą miały być tzw. Ziemie Odzyskane. W ślad za naniesioną na mapie zmianą ruszyła machina propagandowa...
Druga część opowieści o "repolonizacji" po szczecińsku.

Słownik PWN definiuje, że repolonizacja to "powtórna polonizacja kogoś lub czegoś". Tyle że na obszarze, który po wojnie przypadł Polsce, nazywanym wówczas "Ziemiami Odzyskanymi" trudno było mówić o przywracaniu polskości. Zresztą zarówno "repolonizacja", jak i wspomniane "Ziemie Odzyskane" należały do słownika propagandy. Ta retoryka miała za zadanie oswoić osadników z nowymi miejscami, w których przyszło im żyć po wojnie.
Podobnie jest z "powrotem Ziem Zachodnich i Północnych do Macierzy" albo z określaniem faktu utraty Kresów Wschodnich i pozyskania nowych terenów mianem "sprawiedliwości dziejowej”.
Wojciech Lizak i Marian Kalemba rozprawią się więc z "repolonizacją" po szczecińsku.

"Rozmowy nieuczesane" - przez całe wakacje - w niedzielę po 15.40.

15 lipca w Studiu Koncertowym Radia Szczecin im. Jana Szyrockiego odbyła się debata pod tytułem "Święto polskiego Szczecina". Zapraszam na specjalny - zawierający fragmenty tej dyskusji - odcinek cyklu o historii naszego miasta, z gościnnym udziałem Piotra Semki. historyka, dziennikarza i publicysty.
Wracamy więc do tematu kłopotliwej daty.

"pierwsze słowa
nie mojego języka
poznałem we własnym domu

odkryłem je
przy żebrach kaloryfera
na gałce której nie mogłem jeszcze
objąć dłonią
ani pamięcią".

To fragment wiersza Artura Daniela Liskowackiego "Kalt-Warm". O poniemieckich napisach, rzeczach, budynkach i innych śladach po dawnych mieszkańcach Szczecina w kolejnym odcinku "Rozmów nieuczesanych".

Puste cokoły dobrze jest zapełnić. W Szczecinie przykładem jest stojący na skraju Parku Żeromskiego pomnik Adama Mickiewicza. Został odsłonięty w 1960 roku w miejscu, gdzie przed wojną stał konny pomnik króla pruskiego i cesarza Niemiec – Fryderyka III. Autorem monumentu był słynny Ludwig Manzel (twórca Sediny). W 1943 roku brązowy odlew zdjęto z cokołu w celu przetopienia na potrzeby militarne. Podobny los spotkał wiele innych szczecińskich pomników, w tym także prawdopodobnie Sedinę.
O tworzeniu własnej przestrzeni - miasta i pamięci - rozmawiają Wojciech Lizak, Marian Kalemba i Agata Rokicka.

Aforysta, Stanisław Jerzy Lec celnie stwierdził: "Burząc pomniki, oszczędzajcie cokoły. Zawsze mogą się przydać." To zdanie sprawdza się szczególnie w takich miejscach jak Szczecin, gdzie w 1945 roku doszło do wymiany ludności. Wraz z Niemcami musiały stąd odejść ich mity, symbole, wielcy i zasłużeni rodacy, których dorobek honorowano wystawiając im pomniki.
O czasie pustych cokołów - Wojciech Lizak i Marian Kalemba w rozmowie z Agatą Rokicką.

W czasach PRL najważniejszym świętem w Szczecinie była hucznie obchodzona rocznica wyzwolenia miasta. Czy to było wyzwolenie czy zdobycie? Niektórzy mówią też o zajęciu lewobrzeżnego Szczecina, bo niemiecka załoga uciekła z twierdzy i Szczecin po krótkich walkach został zajęty przez radziecką 65. Armię pod dowództwem gen. Pawła Batowa. W tym czasie w Szczecinie znajdowało się zaledwie 200 Polaków oraz około 6 tys. Niemców. Po 1989 roku częściej celebrowano inną rocznicę - 5 lipca 1945, kiedy to nastąpiło oficjalnie przekazanie miasta władzom polskim. Jednak obie daty są kłopotliwe.

5 października 1945 roku obszar 200 hektarów pomiędzy Policami i Szczecinem został wyłączony z polskiej administracji. Enklawa Policka powstała, by ułatwić Rosjanom rozbiórkę i wywóz elementów fabryki benzyny syntetycznej Hydrierwerke Pölitz AG, która działała tu od 1938 roku.
O historii tego miejsca i o konsekwencjach rabunkowej polityki Sowietów rozmawiają - jak zwykle - dr Wojciech Lizak, dr Marian Kalemba i Agata Rokicka.

Warto zwrócić uwagę, że od tego odcinka przez całe wakacje "ROZMOWY NIEUCZESANE" - w każdą niedzielę po 15.40.

Tak jak mówiliśmy w poprzednim odcinku - mimo że Szczecin stał się miastem polskim, polska suwerenność była tu ograniczona. W rękach radzieckich znajdowała się "Centralna Baza Przeładunków nr 3601" czyli szczeciński port. Przewożono do niego z radzieckiej strefy okupacyjnej w Niemczech olbrzymią ilość towarów. Były to dobra reparacyjne albo łupy wojenne, które w Szczecinie były przeładowywane na statki i trafiały do ZSRR. Ale łupem oddziałów trofiejnych padały też szczecińskie fabryki i zakłady, mimo że przecież Szczecin był już miastem polskim. Często były to bezmyślne grabieże, przynoszące tylko duże straty poszkodowanym, ponieważ nieumiejętnie demontowane maszyny i urządzenia łatwo można było uszkodzić, w efekcie, pod dotarciu do punktu docelowego pożytek z nich mógł być niewielki lub wręcz żaden...
Rozmowę nieuczesaną prowadzą: Wojciech Lizak, historyk i Marian Kalemba, miłośnik historii oraz Agata Rokicka.

Mimo że w 1945 roku Szczecin stał się polskim miastem, niektóre ważne jego rejony pozostawały w rękach radzieckich. Tak było z "Centralną Bazą Przeładunków nr 3601" czyli szczecińskim portem. Pełną suwerenność otrzymał dopiero w 1955 roku, choć radzieckie wojska nadal stacjonowały w Szczecinie.
Rozmowę nieuczesaną prowadzą: Wojciech Lizak, historyk i Marian Kalemba, miłośnik historii oraz Agata Rokicka.