Kalendarium historyczne

30 marca

1505 - Początek sejmu radomskiego, który uchwalił konstytucję „nihil novi”. Tak nazywano potocznie akt prawny, który zakazywał królowi wydawania ustaw bez zgody senatu i izby poselskiej. Równocześnie unieważniono postanowienia przywileju mielnickiego z 1501 r., podnosząc znaczenie szlachty w państwie kosztem uprawnień możnowładztwa. Odtąd król mógł wydawać samodzielne edykty tylko w sprawach miast królewskich, Żydów, lenn, chłopów w królewszczyznach i w sprawach górniczych.
1853 - Urodził się Vincent van Gogh. Należy do najwybitniejszych malarzy holenderskich XIX wieku. Początkowo zajmował się działalnością misyjną wśród górników belgijskich, później jednak rozpoczął studia malarskie w Hadze i Antwerpii. W tym okresie reprezentował styl nawiązujący do realizmu XVII wieku. W 1886 r. van Gogh przybył do Paryża, gdzie przez jakiś czas pozostawał pod wpływem malarstwa impresjonistycznego. Efektem jego ciągłych poszukiwań stała się twórczość bliska ekspresjonizmowi, z jasnymi, rozsłonecznionymi barwami, charakterystyczną deformacją i grubą warstwą farby na płótnie. Szczytowy okres twórczości Van Gogha przypada na pobyt w Arles w Prowansji, gdzie powstało ponad 200 jego obrazów, m.in. portrety i pejzaże (m.in. „Most w Arles”). Wieloma cyklami obrazów zaowocowała wtedy jego fascynacja światłem słonecznym (m.in. słynne „Słoneczniki”, 1888). Artysta uległ w końcu postępującej chorobie psychicznej, która doprowadziła go do samookaleczeń – jedno z nich zostało utrwalone na słynnym „Autoportrecie z obandażowanym uchem” z 1889 r. Van Gogh zmarł 27 lipca 1890 r., dwa dni po oddaniu do siebie samobójczego strzału z pistoletu. Za życia pozostał niedoceniony i cierpiał przeważnie nędzę, ale jego twórczość wywarła niezwykle silny wpływ na malarstwo, szczególnie w XX wieku. Obecnie jego obrazy należą do najdroższych na świecie.
1912 - Zmarł Karol May, pisarz niemiecki. Był niezwykle popularnym wśród dzieci i młodzieży autorem powieści przygodowych, rozgrywających się przeważnie na Dzikim Zachodzie. Obraz Ameryki tamtego czasu Karol May odtwarzał w zasadzie na podstawie obiegowych opinii i stereotypów, nie znając tak naprawdę amerykańskich realiów. Pisanie swych powieści rozpoczął przebywając w więzieniu. Tak powstał m.in. słynny czterotomowy cykl „Winnetou”, a potem kolejne powieści, m.in. „Old Surehand” i „Skarb w Srebrnym Jeziorze”. Bohaterami tych historii byli Indianie, traperzy i łowcy przygód. Twórczość Karola Maya doskonale trafiła do młodych czytelników, a dochody uzyskane z sprzedaży książek pozwoliły autorowi zwiedzić Amerykę.
1945 - Urodził się Eric Calpton, angielski gitarzysta, wokalista i kompozytor rockowy, uważany za współtwórcę hardrocka. Clapton zaczynał jako odtwórca bluesa, country i gospel. Należał do trzech zespołów, m.in. w latach 1966–1968 do grupy Cream. Miał w swojej karierze kłopoty z narkotykami i na jakiś czas wycofał się ze świata showbiznesu. Po powrocie na sceny w 1973 r. Clapton stopniowo podbił rynek muzyczny, zdobywając od tego czasu siedem nagród Grammy, m.in. za piosenkę „Tears in Heaven” dedykowaną tragicznie zmarłemu synowi.

23 marca

1603 - Zmarła Elżbieta I Tudor, królowa Anglii. Zjednoczyła społeczeństwo rozbite dotychczas konfliktami religijnymi, zakwestionowała hiszpańską hegemonię na morzach i monopol kolonialny. W 1588 r. zmobilizowała państwo do odparcia hiszpańskiej Niezwyciężonej Armady, udzielała też pomocy przeciw Hiszpanii powstańcom niderlandzkim i Henrykowi IV francuskiemu. Dzięki jej polityce morskiej dla angielskiego handlu, rzemiosła i żeglugi otworzyły się kraje pozaeuropejskie. Elżbieta popierała też handel z państwami basenu Morza Bałtyckiego, Rosją (przez Archangielsk) i Lewantem, doprowadzając do rozkwitu gospodarczego Anglii. Pokojowe stosunki ze Szkocją Jakuba VI umożliwiły przyszłą unię obu królestw. Za rządów Elżbiety I Anglia przerodziła się z drugorzędnego państwa w jedną z największych europejskich potęg. Epoka elżbietańska przeszła do historii również jako okres wspaniałego rozkwitu literatury, nauki i sztuki - był to okres działalności m.in. Williama Szekspira, Christophera Marlowe'a i Francisa Bacona.
1883 - Urodził się Karl Jaspers, filozof niemiecki. Reprezentował kierunek zwany egzystencjalizmem. Człowiek powinien według niego zyskać autentyczność drogą uświadomienia sobie własnej wolności. Jaspers należał do grona konsekwentnych przeciwników Adolfa Hitlera i militaryzmu, a po wojnie podkreślał zagrożenia dla świata wynikające z produkcji i ewentualnego użycia broni nuklearnej. Był autorem wielu prac, m.in. „Rozumu i egzystencji” oraz „Filozofii i świata”.
1965 - Pierwszy amerykański kosmiczny lot zespołowy. Amerykańscy astronauci Virgil Grissom i John Young odbyli pierwszy amerykański lot zespołowy w kabinie kosmicznej Gemini 3. Statek został wyniesiony na orbitę przez rakietę Titan 2. Załoga dokonała trzech okrążeń Ziemi w ciągu 4 godzin i 53 minut po orbicie, która w najdalszej części odległa była od naszej planety o 230 km, a w najbliższej o 160 km. Grissom był ponadto pierwszym człowiekiem, który za pomocą ręcznego sterowania zmieniał orbitę statku kosmicznego.
2011 - Zmarła Elizabeth Taylor. Do najsłynniejszych kreacji Elizabeth Taylor należą role w filmach: "Lassie wróć" (grała w nim mając 9 lat), "Wielka nagroda", "Miejsce pod słońcem" (film zdobył 9 nominacji do Oskara), "Ojciec panny młodej", "Olbrzym", "Kotka na gorącym, blaszanym dachu", "Kleopatra", "Kto się boi Virginii Woolf?". Z grania w filmach wycofała się, aby wesprzeć karierę polityczną siódmego męża, senatora Johna W. Warnera.W 1985 roku, pod wpływem śmierci swojego przyjaciela Rocka Hudsona oraz informacji, iż żona syna jest nosicielką HIV, Elisabeth Taylor założyła fundację AmFAR, wspierającą badania nad AIDS. W 2004 lekarze wykryli u aktorki wadę serca. Przeszła także operację usunięcia guza mózgu, raka skóry. Dwukrotnie walczyła o życie z powodu zapalenia płuc. Przez długi okres poruszała się na wózku inwalidzkim.

16 marca

37 - Zmarł cesarz Tyberiusz. Należał do grona szczególnie bezwzględnych, ale i skutecznych władców starożytnego Rzymu. W 4 r. n.e. został adoptowany i wyznaczony na następcę przez cesarza Oktawiana Augusta. Tyberiusz był obok Marka Agrypy najwybitniejszy wodzem rzymskim epoki augustowskiej. W 15 r. p.n.e. podbił Recję, później Panonię i Germanię, a po klęsce Warrusa obronił granicę na Renie. Już jako cesarz (od 14 r. n.e.) zgromadził w Rzymie wszystkie oddziały gwardii pretorianów i przy pomocy jej dowódców bezwzględnie zwalczał przeciwników politycznych. W relacjach czołowych historyków rzymskich Tacyta i Swetoniusza został przedstawiony jako okrutny tyran i despota.
1787 - Urodził się Georg Simon Ohm, fizyk niemiecki. Zajmował się elektrycznością i akustyką. Uczony ten był profesorem politechniki w Norymberdze, a potem w Monachium. W latach 1826–1827 sformułował i uzasadnił teoretycznie prawo dotyczące elektryczności, nazwane od jego nazwiska prawem Ohma. Fizyk ten odkrył, że natężenie prądu elektrycznego płynącego przez przewodnik jest wprost proporcjonalne do różnicy potencjałów (napięcia elektrycznego) i odwrotnie proporcjonalne do oporu elektrycznego (nazwiskiem Ohma ochrzczono również jednostkę oporu elektrycznego). Ohm badał ponadto zjawisko nagrzewania się przewodników wskutek przepływu prądu elektrycznego, a także drgania harmoniczne powodujące wrażenia słuchowe.
1926 - Pierwszy lot rakiety na paliwo płynne. W Auburn w stanie Michigan (USA) dokonano pierwszej próby startu rakiety napędzanej paliwem płynnym. Była to mieszanina benzyny i ciekłego tlenu zapalana przy pomocy lampy lutowniczej. Rakieta w ciągu 2,5 sekundy osiągnęła prędkość około 90 km/h i wysokość 56 metrów. Konstruktorem urządzenia był Robert Hutchings Goddard z Clark University.
1971 - Telewizja Polska wyemitowała pierwszy program w kolorze. Audycje kolorowe nadawano początkowo tylko raz w tygodniu, a od 6 grudnia 1971 r. codziennie.

9 marca

Jurij Gagarin

1454 - Urodził się Amerigo Vespucci, włoski podróżnik i odkrywca. Był włoskim żeglarzem i podróżnikiem w służbie hiszpańskiej i portugalskiej. W latach 1499–1502 dotarł do Gujany, Wenezueli i Haiti, opłynął też wschodnie wybrzeże Ameryki Południowej, odkrywając m.in. ujście Amazonki. Odnalezione przez siebie lądy Vespucci nazywał Nowym Światem, ponieważ w przeciwieństwie do Krzysztofa Kolumba sądził, że nie są to wybrzeża Azji, lecz ziemie nowego kontynentu. Na początku XVI wieku kartografowie zaczęli w odniesieniu do nich używać nazwy „Ameryka”, na cześć imienia Vespucciego. Z czasem nazwa ta zaczęła dotyczyć również Ameryki Północnej. Po 1505 r. Vespucci osiedlił się w Hiszpanii, a w 1508 r. został naczelnym pilotem floty hiszpańskiej. Pozostawił po sobie wiele map i zapisków z podróży.
1652 - Pierwszy przypadek wykorzystania zasady liberum veto. Przyjmuje się, że po raz pierwszy prawo liberum veto wykorzystał na sejmie w marcu 1652 r. poseł trocki, stolnik upicki Władysław Siciński. Ewenement ten uruchomił fatalną tradycję, która od drugiej połowy XVII wieku paraliżowała pracę sejmu. Zasada liberum veto dawała bowiem prawo unieważniania uchwał sejmowych dowolnemu, nawet pojedynczemu posłowi szlacheckiemu. Wystarczyło krzyknąć „veto” lub „protestuje się”, by aktualnie dyskutowana sprawa, a wraz z nią wszystkie przyjęte wcześniej postanowienia traciły ważność. Protest zgłoszony przeciwko jednej z uchwał zwołanego sejmu unieważniał wszystkie jego postanowienia, ponieważ traktowano je jako całość. Zasada liberum veto wyrosła z wymogu jednomyślności dotyczącej uchwał sejmowych. Nadużywaniu tego prawa próbowano zapobiec poprzez limitowanie, czyli zawieszanie lub odraczanie obrad sejmu, a także poprzez zawiązywanie konfederacji, ponieważ sejmu konfederacyjnego nie można było zerwać, a jego uchwały podejmowano większością głosów. Zasada liberum veto została zniesiona postanowieniami konstytucji 3 maja 1791 r.
1934 - Urodził się Jurij Gagarin, pierwszy człowiek w kosmosie. Ukończył szkołę lotniczą w Orenburgu, a w 1968 r. Akademię Techniki Lotnictwa w Moskwie. Od 1960 r. znajdował się w pierwszym zespole radzieckich astronautów, a rok później, 12 kwietnia 1961 r., odbył na pokładzie statku Wostok 1 lot kosmiczny, podczas którego w ciągu 108 minut okrążył Ziemię. Zginął w 1968 r. podczas rutynowego lotu treningowego. Po jego śmierci Międzynarodowa Federacja Lotnicza ustanowiła złoty medal jego imienia.

2 marca

Michaił Gorbaczow, jeden z symboli zmian w polityce Wschód-Zachód. (fot. TVP)

1864 - Uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim. Sprawa uwłaszczenia chłopów była jednym z najważniejszych problemów gospodarczych w Europie pierwszej połowy XIX wieku. W 1823 r. objęto taką reformą Wielkie Księstwo Poznańskie, lecz proces uwłaszczenie trwał tam aż do połowy lat sześćdziesiątych XIX wieku. W Galicji, w wyniku ruchów rewolucyjnych z lat 1846 i 1848, uwłaszczenie ogłoszono w roku 1848 i przeprowadzono je w ciągu następnych 10 lat. W Królestwie Polskim uwłaszczenie chłopów ogłosił dekretem powstańczy Rząd Narodowy w 1863 r. Rzeczywiste uwłaszczenie zostało jednak ogłoszone dopiero ukazem carskim w marcu 1864 r. Wprowadzono je na podobnych zasadach jak w Galicji, tzn. nadawano chłopom użytkowaną przez nich ziemię bez uszczuplania stanu ich posiadania i bez obciążania ich odszkodowaniem na rzecz poprzednich właścicieli. Ukrytą formą zapłaty za otrzymaną ziemię stał się jednak podatek przeznaczony na odszkodowanie dla dziedziców. Jedynie na Białostocczyźnie, która podlegała rosyjskiej reformie z 1861 r., chłopów obciążono kosztem wykupu ziemi. Uwłaszczeni chłopi w większości utrzymali dotychczasowe serwituty, czyli prawa do korzystania z dworskich pastwisk i użytków leśnych.
1887 - Urodził się Józef Kreutzinger, kartograf. Pułkownik Józef Kreutzinger był jednym z twórców i szefów Wojskowego Instytutu Geograficznego. Polskie mapy sztabowe opracowane w latach trzydziestych przez Wojskowy Instytut Geograficzny były wówczas bardzo cenione, zarówno przez oficerów polskich, niemieckich, jak i radzieckich. Obecnie są one bardzo wartościowym dokumentem dla historyków. Kreutzinger był współtwórcą tych map, poza tym działał naukowo, napisał też szereg prac i podręczników. Od 1933 r. był wiceburmistrzem Ponieca. Zginął w rodzinnym mieście w 1939 r. rozstrzelany przez hitlerowców.
1931 - Urodził się Michaił Gorbaczow, polityk radziecki i prezydent ZSRR, urodził się w rodzinie kołchoźników. W czasie studiów prawniczych w Moskwie wstąpił do partii komunistycznej, a w 1971 r. został członkiem Komitetu Centralnego KPZR, później zaś Biura Politycznego KPZR. W 1985 r. został I sekretarzem KC. Jako przywódca państwa radzieckiego prowadził politykę odprężenia pod hasłem „pieriestrojki i głasnosti” (przebudowy i jawności). W 1989 r. zaakceptował upadek komunizmu w krajach Europy Środkowej. W 1990 r. został prezydentem Związku Radzieckiego, jednak utracił władzę rok później po zamachu stanu w Moskwie. Jako polityk otwarty na reformy, popierający zmiany w Europie i obierający w polityce drogę pokojową, został w 1990 r. uhonorowany pokojową Nagrodą Nobla. Od chwili utracenia władzy nie odgrywa już znaczącej roli w polityce rosyjskiej.
1942 - Urodził się Lou Reed, amerykański muzyk rockowy, lider zespołu The Velvet Underground.

23 lutego

1685 - Urodził się Georg Friedrich Händel, kompozytor niemiecki. Specjalizował się w pisaniu muzyki chóralnej, kameralnej, orkiestrowej, znany jest przede wszystkim jako twórca monumentalnego oratorium „Mesjasz”, ze słynnym „Alleluja” - do dziś w Anglii wysłuchiwanym na stojąco. Inne jego oratoria to „Samson”, „Juda Machabeusz”. Innym szczególnie często odtwarzanym i lubianym utworem Händla jest suita orkiestrowa „Muzyka na wodzie”, napisana z okazji przejażdżki króla Jerzego I łodzią po Tamizie. Znana jest również „Muzyka królewskich ogni sztucznych”, a przede wszystkim wspaniałe Larga. Kompozytor ten często jest porównywany do swego wielkiego rodaka Jana Sebastiana Bacha, lecz twórcy ci nigdy się nie spotkali.
1883 - Urodził się Karl Jaspers, niemiecki psychiatra i filozof, profesor uniwersytetów w Heidelbergu i Bazylei, jeden z głównych reprezentantów egzystencjalizmu. Wg tego nurtu filozoficznego zyskanie autentyczności powinno odbywać się na drodze uświadomienia sobie własnej wolności, która z jednej strony daje nieograniczone możliwości wyboru, z drugiej jednak prowadzi do alienacji, bowiem człowiek sam ponosi pełną odpowiedzialność za swoje czyny. Jednostka nie jest zdeterminowana przez moralność, historię czy obyczajowość, nie podlega zewnętrznym osądom, bowiem to ona tworzy własne wartości i decyduje o sensie swojego istnienia. K. Jaspers, co zrozumiałe w kontekście jego przekonań, należał do grona konsekwentnych przeciwników Adolfa Hitlera i militaryzmu, a po wojnie podkreślał zagrożenia dla świata wynikające z produkcji i ewentualnego użycia broni nuklearnej. Był autorem m.in. prac „Rozum i egzystencja” oraz „Filozofia i świat”.
1936 - Inauguracja rakietowej poczty lotniczej. Metody unowocześniania środków łączności niekiedy zadziwiają pomysłowością. W lutym 1936 roku w zainaugurowano działalność rakietowej poczty lotniczej w Greenwood Lake (stan Nowy Jork, w USA). Urządzeniem tym była rakieta Gloria, długości 3,5 metrów, ze skrzydłami, napędzana mieszanką płynnego tlenu i alkoholu. Jej twórcami byli Willy Ley, Louis Goodman i Hugh Franklin Pierce. W pierwszym locie rakieta przeniosła 4323 listy i 1826 kartek pocztowych - wszystkie opieczętowane specjalnym stemplem okolicznościowym.
1951 - Urodziła się Ewa Bem, piosenkarka, wokalistka jazzowa Ewa Bem. Występowała z grupami Bemibek, Bemibem, Swing Session, współpracowała z W. Karolakiem, M. Blizińskim i A. Jagodzińskim. Jej najsławniejsze przeboje to „Żyj kolorowo” i „Podaruj mi trochę słońca”.

16 lutego

Kazimiera Iłłakowiczówna

1840 - Zmarł Samuel Bogumił Linde, językoznawca. Paradoks dziejów sprawił, że szczególnie zasłużeni dla utrwalenia tradycji i języka polskiego byli dwaj Niemcy: Aleksander Brückner i Samuel Bogumił Linde (1771-1840). Drugi z tych uczonych - chronologicznie pierwszy - pochodził z Torunia, od 1791 roku był lektorem języka polskiego na uniwersytecie w Lipsku. W roku 1804 objął dyrekcję Liceum Warszawskiego, poza tym kierował Dyrekcją Edukacji Narodowej i Towarzystwem do Ksiąg Elementarnych. Należał do licznych towarzystw naukowych w kraju i zagranicą. W latach 1807-1814 opublikował sześciotomowy „Słownik języka polskiego”, zawierający 60 tys. haseł opracowanych na podstawie druków i języka polskiego. Wydawnictwo to było dziełem życia S.B. Lindego a równocześnie jednym z najważniejszych osiągnięć naukowych polskiego oświecenia.
1893 - Urodził się Michaił Tuchaczewski, radziecki dowódca i teoretyk wojskowy. Zasłynął jako uczestnik wydarzeń rewolucyjnych w Rosji w 1917 roku i wojny domowej. Dzielny żołnierz w latach I wojny światowej, błyskawicznie awansował po wybuchu rewolucji i dał się poznać jako wybitnie utalentowany dowódca najwyższych szczebli. Jeszcze przed osiągnięciem trzydziestego roku życia dowodził frontami, zasłynął jako pogromca Denikina. W 1920 roku stanął na czele wojsk bolszewickich maszerujących na Warszawę. Pokonany, wrócił na wysokie stanowiska w Armii Czerwonej, osiągnął m.in. stanowisko szefa Sztabu Generalnego i stopień marszałka Związku Radzieckiego. Zginął w czasie czystki zarządzonej w końcu lat trzydziestych przez Stalina wśród wyższych dowódców sił zbrojnych - przypuszczalnie w wyniku intrygi zainicjowanej przez niemiecki wywiad wojskowy.
1902 - Urodził się Jan Kiepura, śpiewak operowy. Chłopak z Sosnowca - takim mianem określano wybitnego światowej sławy polskiego tenora - śpiewaka i aktora filmowego. Debiutował w 1925 roku, występował w całej Europie i Stanach Zjednoczonych. Znany był z autoreklamy, brawurowych interpretacji pieśni, arii operowych i operetkowych, efektownych, doraźnie organizowanych występów przed przypadkowymi wielbicielami, którzy zawsze go otaczali. Jako śpiewak operowy związany był z mediolańską La Scalą i nowojorską Metropolitan Opera. Często występował w filmach, grał m.in. w „Kocham wszystkie kobiety” i w „Dwa serca biją w walca takt”. Często występował wspólnie z żoną, węgierską śpiewaczką Marthą Eggerth.
1982 - Zmarła Kazimiera Iłłakowiczówna, popularna „Iłła”, poetka łącząca w swej twórczości realizm z elementami fantastyki. Znana z intelektu, bystrości obserwacji, ciepłego, zabarwionego ironią humoru. W latach 1926-1935 jako pracownica Ministerstwa Spraw Zagranicznych sekretarzowała Józefowi Piłsudskiemu. Wojnę spędziła w Rumunii, zaś lata 1945-1982 - w Poznaniu, gdzie zawsze czuła się obco.

9 lutego

1881 - Zmarł Fiodor Dostojewski, jeden z najwybitniejszych pisarzy rosyjskich reprezentujących nowatorski wówczas nurt psychologiczny. Skazany na śmierć za udział w ruchu socjalistycznym, ostatecznie ułaskawiony i zesłany na Syberię, gdzie przebywał do 1854 roku. Doznane wtedy upokorzenia oraz choroba (epilepsja) sprawiły, że w swej twórczości pisarskiej zajął się mrocznymi zakątkami ludzkiej duszy. Swoje doświadczenia opisał we „Wspomnieniach z domu umarłych”. Największą sławę przyniosły mu powieści psychologiczne: „Zbrodnia i kara”, „Bracia Karamazow” oraz „Idiota”. Inne utwory tego pisarza, to m.in. „Gospodyni”, „Sobowtór”, „Notatki z podziemia”.
1893 - Odbył się pierwszy, wielce skandaliczny na owe czasy, pokaz striptizu w słynnej paryskiej kawiarni „Moulin Rouge”. W kilkadziesiąt lat później równie sensacyjnie odbierany był w Berlinie występ amerykańskiej tancerki i piosenkarki Józefiny Baker, odzianej jedynie... w przepaskę z bananów.
1977 - Zmarł Siergiej Iljuszyn, radziecki konstruktor lotniczy. Samolotom rosyjskim typu Ił nadano ów skrót od nazwiska Siergieja Iljuszyna, konstruktora lotniczego, profesora Akademii Wojskowo-Lotniczej. Pierwszy samolot zaprojektował w 1931 roku; od tego czasu jego konstrukcje zdominowały wojskowe lotnictwo ZSRR. Szczególnie myśliwiec szturmowy Ił 2 dał się we znaki żołnierzom Wehrmachtu na froncie wschodnim w drugiej połowie wojny. Po roku 1945 S. Iljuszyn opracował projekty wielu typów samolotów pasażerskich, które później obsługiwały linie radzieckich linii lotniczych - Aerofłotu.
1990 - Orzeł Biały odzyskał koronę. Sprawa symboliki w godle państwowym zawsze odgrywała ważną rolę w ocenie charakteru reprezentowanego kraju. W różnym czasie odmiennie ten heraldyczny ptak był u nas przedstawiany i różne znaczenie miało umieszczenie lub brak korony na jego głowie. Istotny był również kształt owego regalium. Ostatecznie dopiero po przemianach ustrojowych w lutym 1990 roku nastąpił powrót do zmodyfikowanej wersji polskiego Orła Białego według wzoru z 1927 roku, z otwartą koroną. Podstawowa różnica obecnego godła w porównaniu z orłem przedwojennym polega na innym kształcie gwiazdek zwieńczających pióra skrzydeł.

2 lutego

1494 - Urodziła się królowa Bona, energiczna i zdecydowana żona króla Zygmunta I Starego. Wychowanej we włoskim księstwie Bari, rządzonym przez Sforzów, przyzwyczajonej do sprawowania władzy i skutecznego wpływu na politykę w kraju, trudno było odnaleźć się w polskich warunkach. Miała jednak przewagę intelektualną i wiedzę, która pozwoliła jej wprowadzać korzystne reformy gospodarcze. Królowej Bonie zawdzięczamy też tzw. włoszczyznę na naszych stołach. Intrygowała, prowadziła własną politykę, skierowaną przeciw Habsburgom, walczyła o pozycję rodziny i dynastii. Konflikt z ukochanym synem, Zygmuntem Augustem, brak poparcia szlachty sprawiły, że wyjechała z Polski w lutym 1556 roku do rodzinnego Bari, gdzie już w następnym roku została otruta na polecenie Habsburgów.
1709 - Uratowano brytyjskiego żeglarza Alexandra Selkirka, który spędził 5 lat na bezludnej wyspie. Jego historia stała się inspiracją dla znanej książki Daniela Defoe pt. „Robinson Crusoe”.
1852 - W Londynie otwarto pierwszą toaletę publiczną. Było to istotne wydarzenie ze względu na niski stopień higieny w dawnych miastach.
1882 - Urodził się James Joyce, jeden z najwybitniejszych pisarzy irlandzkich XX wieku. Zrewolucjonizował język i narrację prozy literackiej. W swojej najsławniejszej powieści, „Ulisses”, wprowadził monolog wewnętrzny oraz gęstą znaczeniowo i symbolicznie fabułę. Autor powieści „Portret artysty z czasów młodości”, zbioru opowiadań „Dublińczycy” , wierszy, poematu prozą „Finnegan’s Wake”.
1893 - W pierwszym studiu filmowym Thomasa Edisona w New Jersey nakręcono pierwsze zbliżenie w historii kina. Film przedstawiał kichnięcie komika Freda Otta. Był to pierwszy w kinematografii obraz, którego twórcy zastrzegli sobie prawa autorskie.
1943 - Kapitulacja niemiecka pod Stalingradem. Rok 1943 zadecydował o losach II wojny światowej. W grudniu dwa lata wcześniej Niemcy zostali zatrzymani pod Moskwą, ciężkie walki toczyły się pod Leningradem i na Kaukazie, niepowodzenie spotkało armie państw Osi w Afryce Północnej. Walki w rejonie Stalingradu (obecnie Wołgogradu) toczyły się od lata 1942 roku. W wyniku błędnych decyzji Hitlera doszło do okrążenia pod Stalingradem niemieckiej 6 Armii, dowodzonej przez marszałka Friedricha Paulusa. Kapitulacja tych wojsk w lutym 1943 roku stanowiła punkt zwrotny walk na froncie wschodnim. Niemcy utracili tam ponad 90 tys. żołnierzy i 20 generałów, tysiące dział, samolotów.

26 stycznia

1788 - Statki wiozące skazańców z Anglii, dowodzone przez kapitana Arthura Philippa, dotarły do Sidney. On też został później pierwszym gubernatorem Nowej Południowej Walii. 26 stycznia jest świętem narodowym Australii.
1871 - Pokój wersalski miedzy Francją i Prusami. Wojna francusko-pruska z lat 1870-1871 kończyła okres jednoczenia Niemiec „krwią i żelazem”. W 1864 roku Prusy pokonały Danię, w dwa lata później Austrię, teraz z drogi usunięta została Francja - ostatni rywal polityczny, który mógł się przeciwstawić powstaniu nowej potęgi w centrum kontynentu. Kanclerz Otto von Bismarck triumfował - w dniu 18 stycznia 1871 roku w lustrzanej galerii pałacu wersalskiego ogłoszono utworzenie Cesarstwa Niemieckiego. Pokój z Francją zawarto w kilka dni później. Pokonany gospodarz zmuszony został do zapłacenia ogromnych odszkodowań wojennych, które „postawiły na nogi” gospodarkę niemiecką, utracił też Alzację i Lotaryngię. Rewanż nastąpił w kilkadziesiąt lat później, w tym samym pałacu wersalskim, 28 czerwca 1919 roku, w czasie podpisywania postanowień traktatu kończącego I wojnę światową.
1908 - Urodził się Stephane Grapelli, francuski skrzypek jazzowy. Był francuskim skrzypkiem jazzowym, który z gitarzystą „Django” Reinhardtem założył Hot Club de France. Był przez 70 lat aktywnym artystą, a jego charakterystyczny styl gry był doskonale rozpoznawany wśród innych muzyków jazzowych owego czasu. Dziś sposobu jego interpretacji można się doszukiwać w twórczości zarówno Vanessy Mae, jak i Nigela Kennedy’ego.
1919 - Pierwsze wybory do sejmu w II Rzeczpospolitej. W styczniu 1919 roku w odrodzonej Polsce odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego, który miał określić ustrój i podstawowe prawa Rzeczypospolitej. Granice państwa jeszcze nie były ustalone, więc w głosowaniu wzięli udział przede wszystkim mieszkańcy dawnego Królestwa Polskiego, Podlasia i zachodniej Galicji, jednakże okręgi wyborcze wyznaczono również na ziemiach zaboru pruskiego. W sumie wybrano 348 posłów, było wśród nich 20 byłych deputowanych do parlamentu niemieckiego i 26 - austro-węgierskiego. Żadne z wiodących ugrupowań przewagi nie uzyskało, lecz w sumie najwięcej do powiedzenia mieli przedstawiciele kierunku chrześcijańsko-narodowego.
1934 - Polsko-niemiecki pakt nieagresji. W końcu stycznia 1933 roku do władzy w Niemczech doszedł Adolf Hitler, co spowodowało niepokój w kręgach politycznych Europy - także w Polsce. Francja nie była zainteresowana planem J. Piłsudskiego - wojny prewencyjnej przeciwko Niemcom - w tej sytuacji Rzeczpospolita zmuszona została do przyjęcia propozycji zachodniego sąsiada i w styczniu 1934 roku nastąpiło podpisanie polsko-niemieckiej deklaracji o nie stosowaniu przemocy. Obydwie strony zdawały sobie sprawę z tymczasowości tego rozwiązania, pokój został uratowany zaledwie na kilka lat.

2 3 456 7 893 na 10 stronach

Machina Czasu - w niedzielę, po 20.

Podróże fascynują - uczą nowych smaków i zapachów, rozwijają wyobraźnię i wrażliwość, ułatwiają otwarcie na inne kultury, inne obyczaje. Pozwalają też oderwać się od naszej (nie zawsze kolorowej) codzienności. Kłopot w tym, że o ile przestrzeń można pokonywać w tę i z powrotem, o tyle w czasie przemieszczamy się tylko w jednym kierunku - ku przyszłości.

Radiowa "Machina czasu" pozwala na wędrówki także do przeszłości. Wspólnie penetrujemy czwarty wymiar w poszukiwaniu ciekawych wydarzeń i ludzi.

Warto znaleźć czas na "Machinę czasu" Agaty Rokickiej.