W tym odcinku wrócimy do dramatycznych wydarzeń grudnia 1970 roku. To wtedy władza strzelała do robotników na Wybrzeżu, i to właśnie wtedy robotnicy w Szczecinie ruszyli na "Pałac Grubego", czyli podpalili gmach komitetu wojewódzkiego PZPR. Na ulicach miasta wojsko zabiło 16 osób z rozkazu Władysława Gomułki, który kazał otworzyć ogień do protestujących. Trudno wyobrazić sobie trudniejsze okoliczności do przejęcia władzy w Polsce, a to właśnie wtedy na czele partii stanął Edward Gierek – również ku uciesze Moskwy. Żeby uspokoić nastroje społeczne w styczniu jedzie na Wybrzeże i rozmawia ze stoczniowcami – również w Szczecinie. Co od nich usłyszał? Co im powiedział? Czy propaganda PRL myliła się podkreślając zupełną odmienność polityki nowego pierwszego sekretarza od jego poprzednika? Do kin tymczasem wszedł film "Gierek". W główną rolę wcielił się Michał Koterski. Na naszych oczach komunistyczny przywódca staje się więc postacią ze świata popkultury. Warto więc jego życiorysowi przyjrzeć się nieco dokładniej, zanim zawładnie nami literacka fikcja.

Tym razem cofniemy się wspólnie w czasie o 65 lat. Co się wtedy wydarzyło? Mówiąc w dużym skrócie nadzieje na odwilż w polskiej polityce legły w gruzach, choć wiele wskazywało na to, że uda nam się wyzwolić spod żelaznego moskiewskiego uścisku. Wybory to z definicji wielkie święto demokracji: naród wskazuje swoich liderów, w których pokłada nadzieję na lepszą przyszłość. A w 1957 roku było o co walczyć – powojenny kurz wciąż opadał, świat niedawno pożegnał jednego z największych tyranów w historii - Józefa Stalina, a partyjne stery w Polsce objął Władysław Gomułka, który uchodził za nieprzychylnego Moskwie. Chwilę wcześniej Sowieci stłumili protesty w Budapeszcie, szczecinianie dali wyraz swojej sympatii do Chruszczowa demolując sowiecki konsulat i depcząc jego portrety. Demokratyczne wybory mogły więc złagodzić nastroje, a przeprowadzenie mądrych reform naprawić kulejącą gospodarkę. Partia miała jednak inny plan...

Tym razem z naszymi gośćmi przeniesiemy się znów w realia stanu wojennego, a dokładniej - do pierwszych świąt Bożego Narodzenia od chwili, kiedy Wojciech Jaruzelski wyprowadził wojsko na ulice i spacyfikował marzenia Polaków o wolnym kraju. Dziś – kiedy święta kojarzą się przede wszystkim z szałem zakupowym trudno jest nam sobie wyobrazić kompletnie puste półki w sklepach, niewyobrażalne też jest aby tuż przed świętami ktoś z naszych bliskich został aresztowany za działalność opozycyjną. A taka dokładnie była rzeczywistość stanu wojennego. Trzeba też pamiętać, że wojsko i milicja niecałe 10 dni przed świętami pacyfikuje strajk w Stoczni Szczecińskiej, a na Śląsku brutalnie rozprawia się z protestującymi górnikami z kopalni „Wujek”, gdzie od milicyjnych kul ginie 9 osób, a 23 zostają ranne. Czy mimo to ludzie potrafili odnaleźć świąteczny spokój? Czy mimo ogromnych braków w zaopatrzeniu potrafili zorganizować kolację wigilijną? Czy udało im się odnaleźć aresztowanych bliskich?

Tym razem z naszymi gośćmi opowiemy Wam historię trzeciego "szczecińskiego grudnia". To historia brutalnie stłumionego strajku, historia wycelowanych w stoczniowców dział czołgów i okrętów marynarki wojennej. To historia 9 tysięcy ludzi, którzy ówczesnej władzy wykrzyczeli „dość”. To historia wydarzeń od których minęło już 40 lat, a do których wciąż wraca się przy najróżniejszych okazjach i debatach politycznych, bo ci, którzy strajkowali na wybrzeżu później mieli realny udział w kształtowaniu polityki po upadku PRL. W skrócie szczeciński grudzień wygląda to dość schematycznie: Wojciech Jaruzelski wprowadza stan wojenny, robotnicy organizują strajk, do stoczni wjeżdżają czołgi. Nie był to pierwszy raz, kiedy władza użyła argumentu siły, ale ostatni na taką skalę w Szczecinie.

Dziś wybierzemy się wspólnie w przeszłość dla Szczecina, ale i całego Wybrzeża wyjątkowo dramatyczną. Fala strajków po zarządzonych przez rząd PRL podwyżkach cen żywności wybucha w Trójmieście i dociera do zachodniego pomorza. W ulicznych starciach giną nie tylko protestujący, ale też zwykli przechodnie. Płonie budynek komitetu wojewódzkiego PZPR, trwa szturm na komendę wojewódzką milicji, a nawet areszt. Władza podejmuje skandaliczną decyzję aby strzelać do tłumu ostrą amunicją. Ulice spływają krwią dziesiątek rannych i zabitych. W Szczecinie ginie 16 osób. Szczeciński grudzień 70-go roku to najtragiczniejszy zryw społeczeństwa w historii miasta. Protestowali stoczniowcy z kilku zakładów, protestowali pracownicy przedsiębiorstw komunikacyjnych, protestowali po prostu mieszkańcy miasta.

Przeniesiemy się w przeszłość raczej odległą, ale za to bardzo lokalną. W grudniu 1956 roku milicja próbowała zatrzymać pijanego mężczyznę w okolicy dzisiejszego Placu Zgody – doszło do szarpaniny, która - co nie dziwi - przyciągnęła oczy gapiów. Biernie obserwowali spektakl do chwili, kiedy zatrzymany mężczyzna wykrzyknął "za co mnie aresztujecie? jestem Polakiem!” Tak zaczęła się pierwsza w powojennym Szczecinie prawdziwa rewolta, która w pewnej chwili przybrała dość niespodziewany obrót. Już nie grupa gapiów, ale prawdziwy tłum - ruszył na sowiecki konsulat aby go doszczętnie zniszczyć.

Tym razem postaramy się odkryć największe tajemnice stojące tuż pod najwyższą budowlą Szczecina. Komin dawnych zakładów Wiskord pnie się w górę na ponad 250 metrów. Dlaczego? Tę tajemnicę możemy rozwikłać już teraz: przez panujący podczas produkcji smród. Starsi mieszkańcy osiedla Żydowce mogą ten zapach pamiętać, ale mimo wszystko wspominać z pewnym rozrzewnieniem czasy działającego Wiskordu, który dawał pracę nawet trzem tysiącom osób. Niektórzy - również nieco starsi słuchacze mogą wspominać też kasety magnetofonowe "Superton”. Niestety, wspomnienia i kupa niebezpiecznego gruzu to właściwie wszystko, co pozostało po zakładach Chemitex Wiskord. Co doprowadziło do ich upadku? Jaka była historia powstania tych zakładów, co łączy je z plażowaniem prezydenta Piotra Zaremby, i czy praca w owych zakładach była bezpieczna dla samych pracowników?

Tym razem zabieramy Was w rejs na nie do końca znane wody. Z jednej strony może się wydawać oczywiste, że bezpieka obserwowała marynarzy – płynąc w rejs mieli dogodne warunki, żeby albo z Polski uciec, albo mogli prowadzić nielegalny handel dobrami zakupionymi na drugim końcu świata. Mogli też nawiązywać kontakty z opozycją antykomunistyczną przebywającą na emigracji. Tylko jak inwigilować marynarzy? Mimo, że szafy bezpieki puchną od tomów akt trudno trafić na ich naukowe opracowania. Pytań jest dużo: czy do współpracy werbowano samych marynarzy? Czy pływał z nimi oficer polityczny? A jeśli tak, to jak wyglądały jego relacje z pozostałymi marynarzami? Musimy pamiętać też, że marynarze w czasie rejsu są ze sobą na zamkniętej, niewielkiej przestrzeni przez kilka miesięcy – to nie mogły być łatwe warunki ani dla samych marynarzy, ani dla potencjalnego agenta.

Stan wojenny - internowanie działaczy antykomunistycznych, prowadzący Dziennik Telewizyjny w mundurach, transportery opancerzone na ulicach polskich miast. Polakom po raz pierwszy od II wojny światowej tak bardzo potrzebny jest promyk nadziei na jakiekolwiek zmiany, a przynajmniej wyraz wsparcia. I on przychodzi, a właściwie - dosłownie spada z nieba. 10 tysięcy balonów wysłanych z Bornholmu w 1982 roku wiatr zanosi daleko w głąb Polski - niektóre sięgną Białegostoku, inne Jury Krakowsko - Częstochowskiej. Większość z nich wyląduje na wybrzeżu wprawiając wojsko w stan niemałego zdziwienia, a władzę ludową we wściekłość. Dlaczego? Bo do kolorowych balonów przyczepione były ulotki z niezwykle ważną treścią.

Tym razem postaramy się razem z wami i gośćmi w studiu znaleźć odpowiedź na trudne moralnie pytanie: czy ucisk usprawiedliwia terror? Opowiemy wam o kilku niezbyt dobrze znanych epizodach z działalności opozycji w latach PRL - działalności, która nie ograniczała się jedynie do protestów, czy nawet walki z milicją na ulicach. Opowiemy wam o zamachach bombowych w okolicach zachodniego pomorza, ale również tych najbardziej spektakularnych w Polsce. Opowiemy o tych, które doszły do skutku, tych planowanych i tych, które omal nie doszły do skutku - chociażby dlatego, że ładunki wybuchowe były wadliwie skonstruowane. Właściwie wszyscy złapani zamachowcy przyznawali, że nie chcieli nikogo skrzywdzić, a jedynie przeprowadzić odwet na uciskającej ich władzy ludowej. Z drugiej jednak strony zamachowcy dawali tej władzy powody do dalszych szykan sami siebie stawiając w roli terrorystów.