W 1940 roku dobrowolnie poddał się on aresztowaniu i wywózce do Auschwitz, by zdobyć informacje o obozie zagłady. Po ucieczce z Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie działał w antykomunistycznym podziemiu niepodległościowym.

Aresztowany przez bezpiekę w 1947 roku, został oskarżony o działalność szpiegowską i walkę z komunizmem. W areszcie był torturowany. Przy ostatnim widzeniu z żoną, rotmistrz powiedział w tym kontekście, że "Oświęcim to była igraszka".

Wyrok śmierci wydany na Witolda Pileckiego został utrzymany w mocy przez Najwyższy Sąd Wojskowy 3 maja 1948 roku. Rotmistrz został stracony trzy tygodnie później - 25 maja 1948 roku, o godzinie 21.30 - w więzieniu mokotowskim na Rakowieckiej, poprzez strzał w tył głowy. Przez kilkadziesiąt lat miejsce jego pochówku pozostawało nieznane. Po przeprowadzonych w 2012 roku ekshumacjach ustalono, iż rotmistrz został pochowany w zbiorowej mogile w Kwaterze na Łączce na warszawskich Powązkach.

Proces Witolda Pileckiego trwał krótko - od 3 do 15 marca 1948 roku. Propaganda komunistyczna nazywała oskarżonego "zdrajcą" i "płatnym najemnikiem imperialistów". Prokuratorem oskarżającym Pileckiego był major Czesław Łapiński, przewodniczącym składu sędziowskiego - podpułkownik Jan Hryckowian - obaj dawni oficerowie AK, a członkami składu sędziowskiego - sędzia wojskowy kapitan Józef Badecki i ławnik Stefan Nowacki. Skład sędziowski - jeden sędzia i jeden ławnik był niezgodny z ówczesnym prawem. Wraz z rotmistrzem sądzono siedem innych osób, między innymi Marię Szelągowską i Tadeusza Płużańskiego - oboje zostali skazani na karę śmierci, zamienioną potem na dożywocie.

Prezydent Bolesław Bierut nie zgodził się na ułaskawienie Witolda Pileckiego. O wstawiennictwo proszono też ówczesnego premiera Józefa Cyrankiewicza, byłego więźnia Auschwitz. Ten nie tylko nie pomógł, ale przywłaszczył sobie legendę rotmistrza. To o Cyrankiewiczu mówiono, że tworzył konspirację w obozie.

Wyrok skazujący Witolda Pileckiego został unieważniony przez Sąd Najwyższy w 1990 roku. W 2006 roku został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego. W 2013 r. awansowany do stopnia pułkownika.

Brytyjski historyk profesor Michael Foot (zm. 2012) zaliczył Witolda Pileckiego do sześciu najodważniejszych ludzi ruchu oporu podczas drugiej wojny światowej.

Witold Pilecki urodził się 13 maja 1901 roku w Ołońcu, w Rosji, dokąd jego rodzina została zesłana przez władze rosyjskie w wyniku represji za udział w Powstaniu Styczniowym. Pochodził z rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Leliwa.

Jako siedemnastolatek walczył w samoobronie wileńskiej, dowodząc placówką w Ostrej Bramie w 1918 roku. Potem uczestniczył w akcji rozbrajania Niemców. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej i Bitwie Warszawskiej 1920 roku.

Witold Pilecki walczył w kampanii wrześniowej. Był szefem sztabu organizacji Tajna Armia Polski. Później walczył w szeregach Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. W 1940 roku świadomie dał się się aresztować podczas łapanki ulicznej i dostał się do Auschwitz-Birkenau jako więzień numer 4859. Tam zbierał informacje między innymi o zagładzie Żydów oraz organizował ruch oporu. Był autorem pierwszych na świecie raportów o Holokauście, tak zwanych Raportów Pileckiego. W Auchwitz był dwa i pół roku, uciekł zagrożony dekonspiracją.

Po ucieczce z obozu wziął udział w Powstaniu Warszawskim, ochotniczo wstąpił do I batalionu zgrupowania Chrobry II. Później, jako dowódca 2. Kompanii, uczestniczył w walkach w rejonie Dworca Pocztowego w jednej z najdłużej bronionych redut powstańczych, tak zwanej Reducie Witolda. Po kapitulacji dostał się do niewoli, a następnie dołączył do 2. Korpusu generała Władysława Andersa. Na osobisty rozkaz generała przedostał się do Polski, by prowadzić działalność wywiadowczą. Zbierał informacje o represjonowaniu żołnierzy AK przez NKWD, o więzieniach i deportacjach na Syberię. Meldunki były przekazywane na Zachód przez kurierów. Aresztowany 8 maja 1947 roku przez UB, Witold Pilecki został oskarżony o walkę z komunizmem, skazany na karę śmierci i stracony 25 maja 1948 roku.

Rotmistrz pozostawił żonę, córkę i syna. Jego rodziny nie poinformowano o wykonaniu wyroku, a paczkę dostarczoną do więzienia przez żonę, oddano z informacją, że "wyjechał". Bliscy poznali prawdę dużo później.