Kalendarium historyczne

3 marca 1934 roku urodził się Jacek Kuroń

Jacek Kuroń na spotkaniu z mieszkańcami Gorzowa Wlkp. Po spotkaniu serwował "kuroniówkę" (10.08.1991 r.). Fot. Stiopa [wikipedia.org]

"Zamiast palić komitety zakładajcie własne."

90 lat temu, 3 marca 1934 roku urodził się Jacek Kuroń - polityk, historyk, publicysta, do końca lat 80. - jedna z głównych postaci antykomunistycznej opozycji, współzałożyciel i członek Komitetu Obrony Robotników (KOR). Był uczestnikiem obrad i współtwórcą porozumienia "Okrągłego Stołu". Zainicjował wiele akcji charytatywnych, był twórcą Fundacji "SOS". Dwukrotnie był ministrem pracy i polityki socjalnej. Kawaler Orderu Orła Białego. Zmarł 17 czerwca 2004 roku.

5 października

fot. z archiwum Małgorzaty Majdaniec

1523 - Zmarł Bogusław X, nazywany Wielkim, książę szczeciński, słupski i wołogojski, który zjednoczył całe Pomorze Zachodnie i założył stałą rezydencję książęcą w Szczecinie. Urodził się 28 lub 29 maja 1454 roku.
1864 - Urodził się Louis Jean Lumiere, francuski chemik, pionier fotografii. W 1895 roku, wraz z bratem Augustem, skonstruowali i opatentowali kinematograf i 28 grudnia w Paryżu zorganizowali swoją pierwszą publiczną projekcję filmu „Wyjście robotników z fabryki”. Zmarł 6 czerwca 1948 roku.
1880 - Zmarł Jacques Offenbach, francuski kompozytor, pochodzenia niemieckiego. Jest autorem ponad stu operetek, w tym: "Pięknej Heleny", "Orfeusza w piekle", "Sinobrodego”, a także jednej opery "Opowieści Hoffmanna" napisanej na podstawie fantastycznych opowiadań Ernesta Hoffmanna.
1894 - Urodził się Tadeusz Lucjan Gronowski, grafik, malarz, architekt wnętrz, twórca plakatów, ilustrator książek. Jest uważany za jednego z pionierów nowoczesnego polskiego plakatu. Jest twórcą nadal używanego logo Polskich Linii Lotniczych LOT, którym wygrał konkurs w 1929 roku. Zmarł 20 lutego 1990 roku.
1917 - Amerykański prezydent Woodrow Wilson podpisał dekret zezwalający Polakom w Stanach Zjednoczonych formować swoją armię. W kanadyjskim Tadeusz Kosciuszko Camp powstał obóz szkoleniowy dla ponad 22 tysięcy polskich ochotników do powstającej we Francji Błękitnej Armii generała Józefa Hallera. Nazwana tak od koloru mundurów, była najliczniejszą polską formacją wojskową na obczyźnie. Została uznana przez państwa Ententy za samodzielną, sojuszniczą i jedyną współwalczącą armię polską. Wyposażona w nowoczesną broń, a zwłaszcza samoloty i czołgi Renault FT-17, wydatnie wzmocniła tworzące się później Wojsko Polskie. 105 rocznica
1925 - W Locarno rozpoczęła się konferencja, pierwsza po I wojnie światowej pokojowa narada sprzymierzonych mocarstw i sąsiadów Niemiec z przedstawicielami Rzeszy Niemieckiej. Spotkanie trwało do 16 października. Zakończyło się parafowaniem układu, który między innymi gwarantował granicę między Niemcami a Belgią i Francją.
1936 - Urodził się Vaclav Havel, pisarz, ostatni prezydent Czechosłowacji i pierwszy przywódca Czech po upadku komunizmu. Zmarł 18 grudnia 2011 roku.
1938 - Z Eksperymentalnej Stacji Telewizyjnej w warszawskim wieżowcu Prudential wyemitowano pierwszy w Polsce program telewizyjny. Program można było oglądać na 4 odbiornikach w kilku punktach w Warszawie. Podczas próbnej transmisji telewizyjnej wystąpił Mieczysław Fogg. Pokazano też film "Barbara Radziwiłłówna".
1941- Urodziła się Helena Majdaniec, wokalistka bigbitowa, nazywana "królową twist". Występowała z zespołem Niebiesko-Czarni, wylansowała przeboje: "Jutro będzie dobry dzień", "Zakochani są wśród nas", "Rudy rydz", "Długi Bill", "Czarny Ali-Baba". W 1968 wyemigrowała do Francji zamieszkała w Paryżu, gdzie śpiewała cyklicznie w kabaretach "Rasputin", "Szeherezada", pracowała też dla radia i telewizji francuskiej. Występowała także w Kanadzie, Kuwejcie, Maroku. Zmarła 18 stycznia 2002 roku.

2 października

Jan Nowak-Jeziorański w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. 3 maja 1952 roku. Fot. wikipedia.org [domena publiczna]

1538 - Urodził się Karol Boromeusz, święty, włoski kardynał, arcybiskup Mediolanu, reformator duszpasterstwa parafialnego, założyciel pierwszego seminarium duchownego. Fundował sierocińce, przytułki dla bezdomnych i schroniska dla dziewcząt i kobiet. W czasie kilkakrotnie wybuchającej w Mediolanie epidemii nakazywał otwierać spichlerze i rozdawać żywność ubogim. Osobiście spowiadał chorych i udzielał im sakramentów.
1869 - Urodził się Mahatma Gandhi, indyjski filozof, pisarz, polityczny, jeden z twórców współczesnej państwowości indyjskiej. Propagator pacyfizmu, jako środka walki politycznej, działacz Indyjskiego Kongresu Narodowego. Został zastrzelony przez hinduskiego fundamentalistę 30 stycznia 1948 roku.
1888 - W piwnicy budowanej siedziby Scotland Yardu w Londynie znaleziono bezgłowy i pozbawiony kończyn tors kobiety. Sprawa nie została rozwiązana, a sprawcy lub sprawców nie udało się złapać. Siedziba Scotland Yardu, jednej z najbardziej znanych policji świata, znajduje się więc paradoksalnie w miejscu odkrycia nierozwiązanej zagadki kryminalnej.
1914 - Urodził się Jan Nowak Jeziorański, pisarz i polityk, wieloletni dyrektor rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa. W czasie II wojny światowej był emisariuszem Armii Krajowej i rządu w Londynie. Słynny "Kurier z Warszawy", był ostatnim wysłannikiem z Londynu, który dotarł do stolicy przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Po wojnie przebywał na uchodźstwie. Był redaktorem polskiej sekcji BBC i dyrektorem sekcji polskiej Radia Wolna Europa. Przez wiele lat Jan Nowak-Jeziorański był związany z Polskim Radiem. Pierwszy raz wystąpił w latach 30. XX wieku w audycji harcerskiej, mając 16 lat. Podczas okupacji współpracował z powstańczym radiem "Błyskawica”, przez które przekazywał warszawiakom informacje o najnowszych wydarzeniach z frontu. W 1994 roku rozpoczął cykl felietonów "Polska z oddali”, nadawanych w Programie I Polskiego Radia. Następnie wygłaszał cykliczne komentarze pod tytułem "Polska z bliska”. Autor wspomnień "Kurier z Warszawy", "Wojna w eterze" i "Polska z oddali".
1934 - Urodził się Wojciech Pokora, jeden z najpopularniejszych aktorów komediowych, grający w kinie i teatrze. Związany z teatrami warszawskimi: Dramatycznym, Nowym i Kwadratem. Występował w kabaretach "Owca" i "Dudek”, twórca charakterystycznej postaci "szefa” w kabarecie Olgi Lipińskiej, grał również w filmie "Mąż swojej żony”, "Poszukiwany, poszukiwana”, "Brunet wieczorową porą”, "Kariera Nikodema Dyzmy”. Występował też w Polskim Radiu, między innymi w cyklu słuchowisk Marii Czubaszek "Dym z papierosa".
1949 - Urodziła się Annie Leibovitz, amerykańska fotografka pochodzenia żydowskiego, portrecistka, wielokrotnie nagradzana najbardziej prestiżowymi nagrodami dla fotografów. Wśród fotografowanych przez nią osób znalazły się między innymi takie gwiazdy, jak Demi Moore, Andy Warhol, Meryl Streep. Najsłynniejsze stały się zdjęcia z sesji Johna Lennona i Yoko Ono, tuż przed tragiczną śmiercią artysty.

25 września

Ilustracje Jerzego Srokowskiego do ksiiążki "Król Maciuś I"

1493 - Krzysztof Kolumb podjął drugą wyprawę przez Ocean Atlantycki. Podczas rocznej podróży odkrył takie wyspy jak Dominika, Gwadelupa i Portoryko. Dotarł też ponownie na Haiti, a płynąc wzdłuż Kuby odkrył Jamajkę. Autokratyczne i bezwzględne postępowanie Kolumba zraziło do niego dużą część załogi. Wielu zniechęconych trudami i brakiem legendarnego bogactwa podróżników odłączyło się od wyprawy i rozpoczęło poszukiwania na własną rękę. Inni powrócili do Hiszpanii, składając wiele skarg na Krzysztofa Kolumba.
1777 - Zmarł Johann Heinrich Lambert, szwajcarski matematyk, filozof i astronom pochodzenia francuskiego. W swoich pracach, jako pierwszy posługiwał się funkcjami hiperbolicznymi. W 1767 roku udowodnił, że liczba Pi jest liczbą niewymierną. Duże znaczenie miały również jego prace z zakresu optyki i astronomii. Urodził się 26 lub 28 sierpnia 1728 roku. Na cześć uczonego nazwano jego planetoidę oraz kratery na Księżycu i Marsie.
1849 - Zmarł Johann Baptis Strauss, austriacki kompozytor okresu romantyzmu. Komponował głównie walce i inne tańce: polki, galopy, kadryle, kotyliony oraz marsze. Był także dyrygentem oraz grał na skrzypcach i altówce. W 1825 założył własną orkiestrę, z którą zdobył ogromną popularność w całej Europie. Wkrótce jednak jego sławę przyćmił jego syn - także Johann.
1897 - Urodził się William Faulkner, amerykański pisarz, autor powieści: "Żołnierska zapłata", "Absalomie, Absalomie!", "Przypowieść" i "Dzikie palmy". Jego twórczość stanowiła literacką rekonstrukcją dziejów Południa od czasów wojny secesyjnej po współczesność. W 1949 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Jest uznawany za jednego z najważniejszych amerykańskich pisarzy. Brał udział w pisaniu scenariuszy filmów Howarda Hawksa "Wielki sen" oraz "Mieć i nie mieć".
1902 - Urodziła się Hanka Ordonówna (podawana jest też data 4 sierpnia 1902 roku), piosenkarka, tancerka i aktorka, jedna z najsłynniejszych gwiazd polskiego kabaretu. Jej piosenki, takie jak "Miłość ci wszystko wybaczy", "Szczęście raz się uśmiecha" czy "Na pierwszy znak", są nadal znane i popularne. Podczas II wojny światowej była opiekunką dzieci polskich zesłańców, z którymi udała się na Bliski Wschód wraz z 2. Korpusem Polskim. Po wojnie opublikowała wspomnienia "Tułacze dzieci". Zmarła 8 września 1950 roku w Bejrucie. Pochowana została na polskim cmentarzu w Bejrucie. W 1990 jej prochy przeniesiono na warszawskie Powązki.
1910 - Urodził się Jerzy Srokowski, grafik, autor ilustracji do książek dla dzieci, między innymi "Króla Maciusia I" Janusza Korczaka, "W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza, rysunków satyrycznych, plakatów i scenografii. Współpracował z prasą, w tym ze: "Szpilkami”, "Prosto z mostu” i "Kurierem porannym”. Jako scenograf tworzył niezapomniane dekoracje do Kabaretu Starszych Panów.
1939 - Przeprowadzono 11-godzinny nalot dywanowy na Warszawę. Uczestniczyło w nim 400 bombowców Luftwaffe. Zrzuciły prawie 630 ton bomb burzących i zapalających. Według szacunków, zginęło kilka tysięcy osób, według niektórych danych liczba ofiar śmiertelnych dochodziła nawet do 10 tysięcy, a ponad 30 tysięcy zostało rannych. Warszawiacy nadali temu dniu nazwę "lanego poniedziałku”.
1939 - Kampania polska: Na Helu bateria nadbrzeżna imienia Heliodora Laskowskiego podjęła zwycięski pojedynek z niemieckimi pancernikami szkolnymi "Schlesien" i "Schleswig-Holstein".
1944 - W czasie Powstania Warszawskiego przy ulicy Marszałkowskiej poległ Eugeniusz Lokajski "Brok", lekkoatleta, olimpijczyk, porucznik Armii Krajowej. Był żołnierzem Kampanii Wrześniowej 1939 roku, uczestnikiem walki podziemnej w czasie okupacji hitlerowskiej, walczył w Powstaniu Warszawskim. Był też jego kronikarzem - utrwalił kamerą sceny walk na terenie Śródmieścia.

23 maja 2022 - 180 rocznica urodzin Marii Konopnickiej

Maria Konopnicka. Fot. Leopold Bude / Polona.pl

180 lat temu, 23 maja 1842 roku, urodziła się Maria Konopnicka, wybitna poetka, pisarka i publicystka tworząca na przełomie XIX i XX wieku, działaczka na rzecz polepszenia losu osób biednych i wykluczonych. Doceniając literacki dorobek Marii Konopnickiej oraz jej wkład w działalność patriotyczną Sejm ustanowił rok 2022 Rokiem Marii Konopnickiej. W uchwale napisano, że Konopnicka była "jedną z najwybitniejszych pisarek w historii literatury polskiej".
Znaczną część dorobku literackiego Konopnickiej stanowią zbiory opowiadań i nowel, wśród których najbardziej znane są: "Mendel Gdański", "Nasza szkapa" i "Miłosierdzie gminy". Do dziś są popularne i wznawiane jej utwory dla dzieci: "O krasnoludkach i o sierotce Marysi", "Stefek Burczymucha", "O Janku Wędrowniczku" czy "Na jagody". Pisarka zajmowała się też reportażem, krytyką i eseistyką literacką.
W 1908 roku w miesięczniku "Przodownica" Konopnicka opublikowała "Rotę". Utwór ten, obok "Mazurka Dąbrowskiego", był po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku brany pod uwagę przy wyborze hymnu narodowego.
Poetka zmarła 8 października 1910 roku we Lwowie. Została pochowana w Panteonie Wielkich Lwowian na Cmentarzu Łyczakowskim. W XX wieku na cześć pisarki, decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej, jeden z kraterów na Wenus został nazwany "Konopnicka".
A życie prywatne, uczuciowe? Publicysta i biografista, Krzysztof Tomasik pisał: "...bardzo konsekwentnie z życiorysu Konopnickiej wymazywano postać Marii Dulębianki. Z młodszą o 19 lat malarką i działaczką feministyczną poetka związała się po rozstaniu z mężem i spędziła ponad dwadzieścia lat. Razem podróżowały, żyły, bywały na rodzinnych uroczystościach. Wspólnie zamieszkały także w dworku w Żarnowcu, który Konopnicka otrzymała w 1903 roku jako dar od polskiego społeczeństwa z okazji 25-lecia twórczości.

Po śmierci Konopnickiej jej córki nie pozwoliły, by Dulębianka wciąż mieszkała w Żarnowcu. Z kolei malarkę po śmierci, zgodnie z wolą jej partnerki, początkowo pochowano w grobie poetki na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Z czasem to połączenie dwóch kobiet zaczęło razić, więc w 1927 roku ciało Dulębianki przeniesiono na Cmentarz Orląt."

17 kwietnia

Apollo 13. Fot. pixabay.com

1521 - Marcin Luter, po otrzymaniu listu żelaznego, przybył na obrady sejmu Rzeszy w Wormacji, gdzie został wezwany w celu odwołania swej nauki.
1794 - Insurekcja kościuszkowska: rozpoczęła się insurekcja warszawska pod wodzą Jana Kilińskiego.
1848 - Pod wpływem wydarzeń Wiosny Ludów rząd austriacki uwłaszczył chłopów w Galicji.
1924 - Założono amerykańską wytwórnię filmową Metro-Goldwyn-Mayer.
1961 - W Zatoce Świń rozpoczęła się nieudana inwazja uzbrojonych i wspieranych przez CIA sił uchodźców kubańskich.
1964 - Amerykanka Jerrie Mock została pierwszą kobietą, która samotnie obleciała świat.
1970 - Załoga statku Apollo 13 bezpiecznie wodowała na Pacyfiku po nieudanej misji księżycowej.
1984 - W rozegranym w Warszawie towarzyskim meczu piłkarskim Polska-Belgia (0:1) po raz ostatni (104.) wystąpił w reprezentacji Grzegorz Lato.
1989 - Sąd Wojewódzki w Warszawie ponownie zarejestrował NSZZ „Solidarność”.
2014 - Zmarł Gabriel García Márquez, kolumbijski pisarz, laureat Nagrody Nobla, dziennikarz, działacz społeczny.

10 kwietnia

Katastrofa polskiego Tu-154 w Smoleńsku. Fot. z wikipedia.org

1710 - W Wielkiej Brytanii uchwalono pierwszą na świecie ustawę o prawie autorskim.
1849 - Amerykanin Walter Hunt opatentował agrafkę.
1912 - RMS „Titanic” wypłynął z Southampton do Nowego Jorku w swój jedyny rejs.
1932 - Paul von Hindenburg został wybrany ponownie prezydentem Niemiec, pokonując w II turze Adolfa Hitlera.
1970 – Oficjalnie rozwiązano zespół The Beatles.
1972 - Gen. Stanisław Skalski, najlepszy polski as myśliwski z okresu II wojny światowej, został na własną prośbę przeniesiony do rezerwy.
1974 - Sejm PRL przyjął ustawę o dowodach osobistych i ewidencji ludności.
1993 - Polski emigrant Janusz Waluś zastrzelił na przedmieściach Boksburga czarnoskórego przywódcę południowoafrykańskich komunistów Chrisa Haniego.
2010 - Samolot Tu-154M z członkami delegacji państwowej na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej, na czele z prezydentem RP Lechem Kaczyńskim, rozbił się podczas podchodzenia do lądowania na lotnisku w Smoleńsku. Zginęło wszystkich 96 osób na pokładzie.

23 stycznia

"Śniadanie na trawie". Edouard Manet. Fot. pixabay.com

1571 - Thomas Gresham założył w Londynie giełdę królewską - Royal Exchange. Była wzorowana na podobnej instytucji w Antwerpii i została oficjalnie otwarta przez królową Elżbietę I, która nadała jej prawo do posługiwania się tytułem "giełdy królewskiej”. Siedziba giełdy spłonęła podczas wielkiego pożaru Londynu w 1666 roku. W 1669 roku w tym samym miejscu wzniesiono nowy budynek, ten również został zniszczony w pożarze w 1838 roku. Trzeci i obecny budynek został otwarty w 1844 roku. Działalność giełdy zawieszona została w 1939 roku, wkrótce po wybuchu II wojny światowej.
1622 - Zmarł William Baffin, angielski żeglarz, odkrywca cieśnin i wysp na Oceanie Atlantyckim i Morzu Arktycznym. Jest znany z prób odnalezienia północnej drogi morskiej do Azji. Przyczynił się do zbadania Morza Czerwonego i Zatoki Perskiej. Jest też autorem obserwacji astronomicznych, które doprowadziły do umiejętności nawigacji na podstawie położenia Księżyca. Urodził się prawdopodobnie w 1584 roku.
1793 - Rosja i Prusy podpisały w Petersburgu konwencję o drugim rozbiorze Polski. Nasz kraj stał się państwem całkowicie ubezwłasnowolnionym, okrojonym do 215 tysięcy kilometrów kwadratowych powierzchni i zamieszkałym przez cztery miliony mieszkańców. Bezpośrednią przyczyną rozbioru była próba uniezależnienia się Polski od Rosji, którą podjęto w czasie Sejmu czteroletniego, jak również rosyjsko - pruskie zbliżenie wywołane rewolucją we Francji. Drugi rozbiór był katastrofą polityczną i gospodarczą. Zniszczono produkcję przemysłową i doprowadzono do krachu bankowego. Gospodarka miejska znalazła się w stanie rozkładu. Wieś z trudem znosiła kontrybucje na rzecz wojska cesarskiego. Rosły też ceny żywności.

1832 - Urodził się Edouard Manet, francuski malarz i grafik, twórca portretów, martwych natur i scen rodzajowych. Do jego najbardziej znanych dzieł należą "Śniadanie na trawie", "W łódce" oraz "Przechadzka".

9 stycznia

1839 - Louis Jacques Daguerre zaprezentował nową technikę fotografii, nazwaną od jego nazwiska dagerotypią. Fot. pixabay.com

1431 - Przed sądem biskupim w Rouen rozpoczął się proces Joanny D’Arc, późniejszej francuskiej bohaterki narodowej, świętej Kościoła katolickiego, patronki Francji. Joanna D'Arc twierdziła, że otrzymała od Boga polecenie wyzwolenia ojczyzny spod panowania angielskiego. Schwytana przez Burgundczyków i przekazana Anglikom, została osądzona za herezję i spalona na stosie w wieku 19 lat, 30 maja 1431 roku. Została zrehabilitowana i uniewinniona w 1456 roku, a kanonizowana w 1920.
1797 - Powstały Legiony Polskie we Włoszech. Administracja Generalna Lombardii podpisała z generałem Janem Henrykiem Dąbrowskim konwencję o formowaniu oddziałów posiłkujących Lombardię. Mundury i sztandary były zbliżone do polskich, język komend i stopnie wojskowe również były polskie. Na szlifach widniał włoski napis "Ludzie wolni są braćmi". Dąbrowski zagwarantował ochotnikom obywatelstwo lombardzkie z prawem powrotu do kraju, gdy Lombardia będzie już wolna i bezpieczna.
1831 - Juliusz Słowacki podjął pracę w powstańczym Biurze Dyplomatycznym księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Wybitnego poetę oburzyło potępienie powstania przez papieża Grzegorza XVI. 8 marca Juliusz Słowacki opuścił Warszawę i przez Wrocław udał się do Drezna. 25 lipca, w ramach misji dyplomatycznej zleconej przez powstańczy Rząd Narodowy, wyruszył z pilnymi listami do polskich przedstawicieli w Paryżu i Londynie
1839 - Louis Jacques Daguerre zaprezentował nową technikę fotografii, nazwaną od jego nazwiska dagerotypią. Pozwalała na wykonanie unikatowej odbitki na metalowej płytce. Otrzymane zdjęcie charakteryzowało się dużą rozdzielczością. Patent został zakupiony przez rząd francuski, który 19 sierpnia 1839 roku ogłosił wynalazek, jako "wolny dla całego świata”. Dagerotypia spotkała się z tak dużym zainteresowaniem, że francuska prasa nazwała ją "dagerotypomanią". Entuzjaści fotografii nie zrażali się trudnościami, jakie stwarzało transportowanie i obsługiwanie sprzętu. Kolejni naukowcy i wynalazcy pracowali nad udoskonaleniem procesu, bardziej światłoczułymi substancjami, jaśniejszymi soczewkami i lepszymi aparatami.
1908 - Urodziła się Simone de Beauvoir, francuska pisarka, filozofka, jedna z pionierek współczesnego feminizmu. Jej książka "Druga płeć” została uznana za jedną z najważniejszych w historii feminizmu. Skandalistka, szokowała opinię publiczną śmiałymi i niezależnymi poglądami oraz stylem życia. Współpracowniczka i partnerka życiowa Jean-Paul Sartre’a.
1942 - Zginął Jerzy Różycki, matematyk i kryptolog, pracownik kontrwywiadu wojskowego. W 1932 roku wraz z Marianem Rejewskim i Henrykiem Zygalskim zbudował replikę niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma, co umożliwiło deszyfrowanie tajnych depesz niemieckich. Złamanie szyfru i przechwytywanie informacji pomogło aliantom między innymi w Bitwie o Anglię. Jerzy Różycki zginął na Morzu Śródziemnym 9 stycznia 1942 roku podczas powrotu z Algieru do ośrodka dekryptażu Kadyks, ulokowanego w Państwie Vichy. Statek pasażerski, którego był pasażerem, zatonął w tajemniczych okolicznościach w pobliżu Balearów. Na pokładzie było trzech polskich kryptologów i ich francuski kolega.

2 stycznia

Kadr z serialu "Wakacje z duchami" na podstawie powieści Adama Bahdaja

1635 - Kardynał Armand-Jean du Plessis de Richelieu powołał do życia towarzystwo naukowe pod nazwą Akademia Francuska, której zadaniem było stworzenie literackiego języka francuskiego. Była to pierwsza tego typu instytucja w nowożytnej Europie. Akademia przyznaje każdego roku około 60 nagród literackich. Członków Akademii jest zawsze 40, kadencje są dożywotnie. Po śmierci jednego z akademików zostaje zwolniony "fotel”, a wtedy nowego członka wybierają pozostali.
1752 - Urodził się Franciszek Zabłocki, komediopisarz i poeta epoki oświecenia, uczestnik powstania kościuszkowskiego. Był autorem blisko 50 komedii wzorowanych na kanonach literatury francuskiej. Najbardziej znane to "Fircyk w zalotach" i "Sarmatyzm". Tłumaczył z języków francuskiego i angielskiego: sztuki, między innymi "Wesele" Figara, ale też powieści i podręczniki historii czy fizyki. Zmarł 10 września 1821 roku. 270. rocznica
1877 - Zmarł Alexander Bain, szkocki wynalazca i przedsiębiorca, położył podwaliny pod konstrukcje zegarów elektrycznych, udoskonalił telegraf, zaprojektował elektromagnetyczny sposób przesyłania obrazów telegrafem. Urodził się w październiku 1811 roku. 145. rocznica
1892 - Zmarł George Biddell Airy, brytyjski astronom, odkrywca astygmatyzmu oka ludzkiego i twórca soczewek do okularów korygujących tę wadę wzroku. W 1854 udowodnił doświadczalnie zależność siły przyciągania ziemskiego od wysokości nad poziomem morza. Urodził się 27 lipca 1801 roku. 130. rocznica
1894 - Urodził się Józef Klukowski, artysta rzeźbiarz, dwukrotny medalista Olimpijskiego Konkursu Sztuki. W 1932 w Los Angeles zdobył złoty medal za rzeźbę "Wieńczenie zawodnika". Cztery lata później w Berlinie zdobył srebrny medal za płaskorzeźbę "Piłkarze". Zmarł w 1944 lub 1945 roku w niemieckim obozie koncentracyjnym pod Berlinem.
1900 - Urodził się Józef Klotz, polski piłkarz pochodzenia żydowskiego, grający na pozycji obrońcy. Strzelec pierwszej w historii bramki dla reprezentacji Polski. W reprezentacji seniorskiej wystąpił zaledwie w dwóch meczach. 14 maja 1922 roku w przegranym meczu z Węgrami 0:3. Dwa tygodnie później w Sztokholmie Polska pokonała Szwecję 2:1, a Klotz w 27. minucie strzałem z rzutu karnego zdobył pierwszego, historycznego, gola dla biało-czerwonych. Został zamordowany przez Niemców w warszawskim getcie w 1941 roku.
1905 - Urodził się Michael Tippett, angielski kompozytor, twórca oper, symfonii, kwartetów, sonat i koncertów. Do jego najsłynniejszych dzieł należą "Koncert na podwójną orkiestrę smyczkową” i oratorium "Dziecko naszych czasów”. Jest uważany za jednego z najwybitniejszych angielskich twórców XX wieku. Zmarł 8 stycznia 1998 roku.
1905 - Urodził się Luigi Zampa, włoski reżyser i scenarzysta filmowy, przedstawiciel włoskiego neorealizmu, twórca między innymi filmów "Trudne lata", "Proces przeciwko miastu”. W latach 50. i 60. stał się czołowym satyrykiem włoskiego kina, a jego komedie cieszyły się ogromnym powodzeniem. Najczęściej w roli głównej występował u niego znany włoski komik Alberto Sordi. Zmarł 16 sierpnia 1991 roku.
1918 - Urodził się Adam Bahdaj, pisarz, tłumacz literatury węgierskiej. W czasie II wojny światowej był kurierem tatrzańskim. Debiutował tomem poezji "Iskry spod młota”. Autor utworów dla dzieci i młodzieży: "Podróż za jeden uśmiech", "Wakacje z duchami", "Stawiam na Tolka Banana".
1939 - Adolf Hitler został Człowiekiem Roku 1938 amerykańskiego tygodnika "Time”. W wyjaśnieniu redakcja napisała, że Adolf Hitler stał się ''największą siłą, która zagraża demokratycznemu, miłującemu wolność światu''. Jest to jedyny przypadek, w którym osoba, która otrzymała tytuł nie pojawiła się na okładce "Time'a”.
1940 - Urodziła się Grażyna Kuroń, działaczka opozycji demokratycznej, żona Jacka Kuronia. Gdy w 1965 roku Jacek Kuroń i Karol Modzelewski zostali skazani za "List otwarty do członków PZPR", Grażyna Kuroń podtrzymywała kontakty z uczestnikami założonego przez nich klubu dyskusyjnego na Uniwersytecie Warszawskim. W marcu 1968 organizowała wysyłanie pieniędzy i paczek więźniom z różnych ośrodków akademickich. Formalnie nie była członkiem Komitetu Obrony Robotników, choć aktywnie go wspierała. Mieszkanie Kuroniów było dla opozycjonistów miejscem spotkań. Gdy Jacek Kuroń przebywał w więzieniu, udzielała im informacji, podtrzymywała na duchu, przekazywała wiadomości o represjach za granicę. Udzielała pomocy żonom więzionych robotników, radząc, jak pisać podania do sądu. Po ogłoszeniu stanu wojennego została internowana, a później zwolniona ze względu na stan zdrowia.
1953 - Zmarł Guccio Gucci, włoski projektant mody, założyciel włoskiego domu mody Guccio Gucci S.p.A. Zaczął od otwarcia w 1906 roku w rodzinnej Florencji małego rodzinnego sklepu z torbami bagażowymi i skórzanymi siodłami. Firma rozwinęła się, gdy do biznesu dołączyli synowie: Aldo, Vasco, Ugo i Rodolfo.

12 3 4 5 6 793 na 10 stronach

Machina czasu - audycje

Wydarzenia

Ludzie i miejsca

Kontakt

PODCAST AUDIO AKTUALNOŚCI RSS

Machina Czasu - w niedzielę, po 20.

Podróże fascynują - uczą nowych smaków i zapachów, rozwijają wyobraźnię i wrażliwość, ułatwiają otwarcie na inne kultury, inne obyczaje. Pozwalają też oderwać się od naszej (nie zawsze kolorowej) codzienności. Kłopot w tym, że o ile przestrzeń można pokonywać w tę i z powrotem, o tyle w czasie przemieszczamy się tylko w jednym kierunku - ku przyszłości.

Radiowa "Machina czasu" pozwala na wędrówki także do przeszłości. Wspólnie penetrujemy czwarty wymiar w poszukiwaniu ciekawych wydarzeń i ludzi.

Warto znaleźć czas na "Machinę czasu" Agaty Rokickiej.