Radio Szczecin
Zygmunt Edward Szendzielarz – major kawalerii Wojska Polskiego i Armii Krajowej. Fot. www.wikipedia.org / (CC0 domena publiczna)
113 lat temu, 12 marca 1910 roku, urodził się Zygmunt Szendzielarz "Łupaszka", major kawalerii Wojska Polskiego i Armii Krajowej, dowódca 5. Wileńskiej Brygady AK, żołnierz antykomunistycznego podziemia.
Za działalność w tzw. drugiej konspiracji został skazany na śmierć i stracony strzałem w tył głowy, 8 lutego 1951 roku, w mokotowskim więzieniu. Jak wielu żołnierzy wyklętych, pochowano go w bezimiennym grobie. Dzięki badaniom Instytutu Pamięci Narodowej szczątki majora Szendzielarza zostały odnalezione i zidentyfikowane. W 2016 roku odbył się jego pogrzeb na Wojskowych Powązkach w Warszawie. W tym samym roku został awansowany do stopnia pułkownika.
Zygmunt Szendzielarz brał udział w wojnie obronnej 1939 roku, później wstąpił do konspiracji. W 1943 roku został dowódcą 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej. Nazywana "Brygadą Śmierci" walczyła z Niemcami, a także współpracującymi z nimi Litwinami oraz z partyzantką sowiecką. Po rozwiązaniu brygady w lipcu 1944 roku "Łupaszka" z częścią żołnierzy przeszedł na Białostocczyznę.
Na początku 1945 został mianowany komendantem partyzantki Okręgu Białostockiego Armii Krajowej Obywatelskiej, a 5. Wileńska Brygada stała się oddziałem dyspozycyjnym Komendy AKO. Jednostka prowadziła walki z regularnymi oddziałami Armii Czerwonej, Ludowego Wojska Polskiego, Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa.
Kiedy we września 1945 Szendzielarz otrzymał rozkaz rozformowania oddziału, podjął decyzję o kontynuowaniu działalności konspiracyjnej. W kwietniu 1946 roku odtworzył w Borach Tucholskich 5. Wileńską Brygadę i stanął na jej czele. Formacja działała na terenie województwa zachodniopomorskiego, gdańskiego i olsztyńskiego. Jeszcze w tym samym roku, razem z niewielką grupą żołnierzy, przeniosła się na teren Białostocczyzny, gdzie dołączyła do 6. Brygady Wileńskiej.
Wiosną 1947 roku "Łupaszka" zaprzestał walki zbrojnej i dotarł na Śląsk. Rok później w Osielcu pod Jordanowem został aresztowany i osadzony w więzieniu przy Rakowieckiej. Był przesłuchiwany około 50 razy, a także torturowany. Podczas procesu, winę za wszystkie zarzuty wystosowane wobec jego podkomendnych wziął na siebie. Skazany na śmierć 2 listopada 1950 roku, został zamordowany trzy miesiące później, 8 lutego 1951 roku. Pochowano go w bezimiennym grobie. Wyroki ciążące na Zygmuncie Szendzielarzu sąd uchylił w 1993 roku.
Przez kilkadziesiąt lat komuniści ukrywali miejsce pochówku zamordowanych przez bezpiekę. W 2008 roku na wojskowych Powązkach odbył się symboliczny pogrzeb majora Szendzielarza. Jego szczątki zostały odnalezione w 2013-tym, w kwaterze "Na Łączce" na Powązkach. 24 kwietnia 2016 roku odbył się uroczysty pogrzeb państwowy. Pułkownik Zygmunt Szendzielarz spoczął w rodzinnej mogile na powązkowskim Cmentarzu Wojskowym.
Zygmunt Szendzielarz urodził się 12 marca 1910 roku w Stryju na Ukrainie. W latach 1931-1932 uczęszczał jako ochotnik na kurs Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Następnie kształcił się w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. Po jej ukończeniu w 1934 roku w stopniu podporucznika został skierowany do 4. Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie.
W jednostce tej walczył we wrześniu 1939 roku w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii, będącej częścią Armii "Prusy". Pod koniec walk dołączył do Grupy Operacyjnej Kawalerii dowodzonej przez generała Władysława Andersa.
Od początku 1940 roku działał w konspiracji w środowisku 4. Pułku Ułanów, przyjmując pseudonim "Łupaszka". W kwietniu 1943 nawiązał kontakt z Komendą Wileńskiego Okręgu AK. W sierpniu rozkazem podpułkownika Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka" został skierowany na stanowisko dowódcy oddziału partyzanckiego AK działającego na Pojezierzu Wileńskim pod dowództwem podporucznika Antoniego Burzyńskiego "Kmicica". Po dotarciu do jego bazy dowiedział się, iż oddział został rozbrojony przez sowiecką brygadę partyzancką, a "Kmicic" - zamordowany. Szendzielarz z resztek oddziału utworzył nową jednostkę - 5. Wileńską Brygadę Armii Krajowej.
Proces byłych członków Okręgu Wileńskiego AK, w którym oskarżony był między innymi Zygmunt Szendzielarz, rozpoczął się 23 października 1950 roku. "Łupaszka" nie zaprzeczał swojemu udziałowi w podziemiu antykomunistycznym, ani nie poprosił o łaskę. Wszyscy, oprócz kobiet, zostali skazani 2 listopada 1950 roku na wielokrotną karę śmierci, "Łupaszka" - osiemnastokrotną. Wyroki wykonano 8 lutego 1951 roku. W tym samym dniu strzałem w tył głowy zamordowano jeszcze trzech innych oficerów wileńskiej AK: podpułkownika Antoniego Olechnowicza "Pohoreckiego", porucznika Lucjana Minkiewicza "Wiktora" i kapitana Henryka Borowskiego "Trzmiela".
Zygmunt Szendzielarz został odznaczony licznymi wyróżnieniami. Za udział w wojnie obronnej 1939 roku - Krzyżem Virtuti Militari V klasy, a w 1944 - Krzyżem Walecznych. W 1988 roku prezydent Polski na uchodźstwie, w uznaniu wybitnych czynów w czasie wojny, nadał majorowi Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari. Zgodnie z decyzją prezydenta Lecha Kaczyńskiego, w 2007 roku "Łupaszka" został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski "za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.
Zygmunt Szendzielarz brał udział w wojnie obronnej 1939 roku, później wstąpił do konspiracji. W 1943 roku został dowódcą 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej. Nazywana "Brygadą Śmierci" walczyła z Niemcami, a także współpracującymi z nimi Litwinami oraz z partyzantką sowiecką. Po rozwiązaniu brygady w lipcu 1944 roku "Łupaszka" z częścią żołnierzy przeszedł na Białostocczyznę.
Na początku 1945 został mianowany komendantem partyzantki Okręgu Białostockiego Armii Krajowej Obywatelskiej, a 5. Wileńska Brygada stała się oddziałem dyspozycyjnym Komendy AKO. Jednostka prowadziła walki z regularnymi oddziałami Armii Czerwonej, Ludowego Wojska Polskiego, Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa.
Kiedy we września 1945 Szendzielarz otrzymał rozkaz rozformowania oddziału, podjął decyzję o kontynuowaniu działalności konspiracyjnej. W kwietniu 1946 roku odtworzył w Borach Tucholskich 5. Wileńską Brygadę i stanął na jej czele. Formacja działała na terenie województwa zachodniopomorskiego, gdańskiego i olsztyńskiego. Jeszcze w tym samym roku, razem z niewielką grupą żołnierzy, przeniosła się na teren Białostocczyzny, gdzie dołączyła do 6. Brygady Wileńskiej.
Wiosną 1947 roku "Łupaszka" zaprzestał walki zbrojnej i dotarł na Śląsk. Rok później w Osielcu pod Jordanowem został aresztowany i osadzony w więzieniu przy Rakowieckiej. Był przesłuchiwany około 50 razy, a także torturowany. Podczas procesu, winę za wszystkie zarzuty wystosowane wobec jego podkomendnych wziął na siebie. Skazany na śmierć 2 listopada 1950 roku, został zamordowany trzy miesiące później, 8 lutego 1951 roku. Pochowano go w bezimiennym grobie. Wyroki ciążące na Zygmuncie Szendzielarzu sąd uchylił w 1993 roku.
Przez kilkadziesiąt lat komuniści ukrywali miejsce pochówku zamordowanych przez bezpiekę. W 2008 roku na wojskowych Powązkach odbył się symboliczny pogrzeb majora Szendzielarza. Jego szczątki zostały odnalezione w 2013-tym, w kwaterze "Na Łączce" na Powązkach. 24 kwietnia 2016 roku odbył się uroczysty pogrzeb państwowy. Pułkownik Zygmunt Szendzielarz spoczął w rodzinnej mogile na powązkowskim Cmentarzu Wojskowym.
Zygmunt Szendzielarz urodził się 12 marca 1910 roku w Stryju na Ukrainie. W latach 1931-1932 uczęszczał jako ochotnik na kurs Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Następnie kształcił się w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. Po jej ukończeniu w 1934 roku w stopniu podporucznika został skierowany do 4. Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie.
W jednostce tej walczył we wrześniu 1939 roku w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii, będącej częścią Armii "Prusy". Pod koniec walk dołączył do Grupy Operacyjnej Kawalerii dowodzonej przez generała Władysława Andersa.
Od początku 1940 roku działał w konspiracji w środowisku 4. Pułku Ułanów, przyjmując pseudonim "Łupaszka". W kwietniu 1943 nawiązał kontakt z Komendą Wileńskiego Okręgu AK. W sierpniu rozkazem podpułkownika Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka" został skierowany na stanowisko dowódcy oddziału partyzanckiego AK działającego na Pojezierzu Wileńskim pod dowództwem podporucznika Antoniego Burzyńskiego "Kmicica". Po dotarciu do jego bazy dowiedział się, iż oddział został rozbrojony przez sowiecką brygadę partyzancką, a "Kmicic" - zamordowany. Szendzielarz z resztek oddziału utworzył nową jednostkę - 5. Wileńską Brygadę Armii Krajowej.
Proces byłych członków Okręgu Wileńskiego AK, w którym oskarżony był między innymi Zygmunt Szendzielarz, rozpoczął się 23 października 1950 roku. "Łupaszka" nie zaprzeczał swojemu udziałowi w podziemiu antykomunistycznym, ani nie poprosił o łaskę. Wszyscy, oprócz kobiet, zostali skazani 2 listopada 1950 roku na wielokrotną karę śmierci, "Łupaszka" - osiemnastokrotną. Wyroki wykonano 8 lutego 1951 roku. W tym samym dniu strzałem w tył głowy zamordowano jeszcze trzech innych oficerów wileńskiej AK: podpułkownika Antoniego Olechnowicza "Pohoreckiego", porucznika Lucjana Minkiewicza "Wiktora" i kapitana Henryka Borowskiego "Trzmiela".
Zygmunt Szendzielarz został odznaczony licznymi wyróżnieniami. Za udział w wojnie obronnej 1939 roku - Krzyżem Virtuti Militari V klasy, a w 1944 - Krzyżem Walecznych. W 1988 roku prezydent Polski na uchodźstwie, w uznaniu wybitnych czynów w czasie wojny, nadał majorowi Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari. Zgodnie z decyzją prezydenta Lecha Kaczyńskiego, w 2007 roku "Łupaszka" został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski "za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.
