Najważniejsze jest pierwsze zdanie. W książce, ale i w audycji.
Może więc zacznę od tego:
"W ciągu mojego życia wyrobiłem sobie szczególną wrażliwość na Formę i ja naprawdę lękam się tego, że mam pięć palców u ręki.” To słowa pożyczone od Jacka Dukaja z jego książki "Inne pieśni". Powrócimy jeszcze do tego zdania, wraz z naszym gościem, Gabrielem Augustynem, księgarzem, który prowadzi kawiarnio-księgarnię „Między Wierszami”.
Przed nami kolejna radiowa wędrówka po miejscach ważnych dla biografii Szczecina i jego mieszkańców.

Pisał kiedyś Cyprian Kamil Norwid: "Bo ojczyzna – ziomkowie – to jest moralne zjednoczenie, bez którego partyi nawet nie ma, bez którego partie są jak koczowiska polemiczne, których ogniem niezgoda, a rzeczywistością dym wyrazów." Brzmi znajomo, aktualnie?
W przededniu 41. rocznicy podpisania w Szczecinie porozumień sierpniowych - opowieść o Solidarności, która nie jedno ma imię.
"Swoją" Solidarność wspominały: Krystyna Bodnar, wówczas pracowniczka Urzędu Celnego w Szczecinie, w wolnej Polsce w kadrze kierowniczej wielu państwowych instytucji, także w samorządach, obecnie na emeryturze oraz Teresa Dziembowska, wówczas pracownik naukowo-dydaktyczny Akademii Rolniczej ze stopniem doktora, obecnie emerytowany profesor. Są to rozmowy, które nagrałam 10 lat temu, ale nigdy nie wykorzystałam w całości.

"Mówili, że Adolf Momot swój pierwszy wiersz napisał w 1949 r. Jeśli tak, to musiał go napisać w więzieniu albo po 13 grudnia 1949 r., gdy wyszedł warunkowo na wolność. Za pierwsze swoje książki otrzymywał prestiżowe nagrody. W Szczecinie mieszkał od 1952/53 roku. Nieraz zmieniał mieszkania, aż wspiął się do spółdzielczej kawalerki na wysokim piętrze wieżowca. Gdy patrzył z okna, on, wychowany na wsi i ziemi, widział szare ściany bloków i dachy blaszanych garaży, czasem ptaki." - tak w swoim artykule "Adolf Momot. Na wysokim piętrze wieżowca", zamieszczonym w Kurierze Szczecińskim Bogdan Twardochleb.
Dokładnie 90 lat temu, 22 sierpnia 1931 roku urodził się Adolf Momot, poeta i pisarz, autor "książek trzymających się ziemi" - jak sam mawiał o swojej twórczości.

8 sierpnia zakończyły się XXXII Igrzyska Olimpijskie w Tokio. Nasza reprezentacja powróciła ze stolicy Japonii z czternastoma krążkami: czterema złotymi, pięcioma srebrnymi i brązowym, zajmując w końcowej klasyfikacji 17. miejsce. Warto przypomnieć, że pierwsze medale olimpijskie dla niepodległej Polski 27 lipca 1924 roku, w Paryżu, wywalczyła czwórka kolarzy torowych – medal srebrny. Kilkanaście minut później medal brązowy w jeździeckim
konkursie skoków zdobył indywidualnie Adam Królikiewicz. Z kolei pierwszy złoty medal zdobyła dyskobolka Halina Konopacka w 1928 r.
Szybciej, wyżej, mocniej - to od zawsze motto igrzysk olimpijskich. Od tego roku dodano jeszcze jedno słowo - "razem". O olimpijczykach, szczecińskich sportowcach, igrzyskach i tegorocznym święcie sportu opowie Artur Dyczewski, dziennikarz sportowy, mój redakcyjny kolega, który powrócił właśnie z Tokio.

Dwuśrodowiskowe ryby to takie, które w ciągu życia zmieniają jeden raz lub wielokrotnie życiową przestrzeń. Najczęściej jest to zmiana wód morskich na śródlądowe lub odwrotnie.

Polski Październik 1956 był okresem odwilży, liberalizacji ustroju i ograniczenia komunistycznego terroru w Polsce. 25-letni wówczas Lechosław Goździk stał się faktycznym przywódcą robotników Żerania i główną postacią ruchu robotniczo-inteligenckiego stolicy. Występował na wszystkich wiecach na Politechnice Warszawskiej, gdzie przemawiał do studentów w imieniu robotników. Popierał Władysława Gomułkę, widząc w nim szansę na przeprowadzenie reform, chociaż sam miał zupełnie inną wizję Polski. Co takiego stało się, że Goździk wsiadł - jak w piosence - "do pociągu byle jakiego", wysiadł na dworcu w Świnoujściu i pozostał w tym mieście do końca życia? Dlaczego - jak niektóre ryby - zmienił środowisko?

Gościem audycji będzie Piotr Oleksy, historyk, autor książki „Wyspy odzyskane. Wolin i nieznany archipelag”. Usłyszymy również samego Lechosława Goździka, który co prawda zmarł 13 lat temu, ale jego głos został utrwalony na taśmach z archiwum Radia Szczecin (fragmenty reportażu Andrzeja Androchowicza "Szyper kutra ŚWI-46'' z 1981 roku).

77 lat temu wybuchło Powstanie Warszawskie. Planowane na kilka dni, trwało ponad dwa miesiące. O wolność walczyli nie tylko żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego, ale także harcerze i ludność cywilna. Powstanie było największym zrywem niepodległościowym Armii Krajowej i największą akcją zbrojną podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. Dowódcy powstania zdawali sobie sprawę, że o powodzeniu walk może przesądzić włączenie się wojsk rosyjskich, które zbliżały się z ofensywą do stolicy. Tym bardziej, że nadzieje na pomoc Rosjan były podsycane przez dowództwo radzieckie, które przez radio zachęcało powstańców do zbrojnego oporu jeszcze we wrześniu 1944 roku. Nie wiedziano wówczas, że Józef Stalin wstrzymał szturm na Warszawę. Próby wsparcia powstańców podejmowali alianci poprzez zrzuty broni i amunicji. Były one jednak mało skuteczne. Rosjanie nie zgodzili się na lądowanie amerykańskich bombowców na swoich lotniskach, w związku z tym lotnicy po zrzucie musieli wracać do odległych baz we Włoszech. Pokonywali około trzech tysięcy kilometrów, w większości nad terytorium wroga. Podzielenia miasta na poszczególne punkty oporu powodowało, że większość zasobników zrzucanych na spadochronach trafiało na tereny zajęte przez wroga.
3 października, wobec wyczerpania zapasów żywności i amunicji, dowódca Armii Krajowej generał Tadeusz Komorowski "Bór" zdecydował o kapitulacji powstania. W czasie krwawych walk zginęło od 16 do 18 tysięcy powstańców. Blisko 25 tysięcy zostało rannych, w tym ponad 6 tysięcy ciężko. Straty wśród osób cywilnych wyniosły około 180 tysięcy osób.
W taki dzień jak dziś każdy z nas jest warszawiakiem.

W audycji wykorzystałam fragmenty materiałów archiwalnych Radia Szczecin autorstwa: Aliny Głowackiej, Agaty Foltyn oraz Grzegorza Fedorowskiego, a także nagrania własne. Rozmowom towarzyszyły piosenki Ewy Demarczyk, Mieczysława Fogga oraz Młynarski-Masecki Jazz Camerata Varsoviensis, a także utwory z genialnej płyty Organka "Ocali nas miłość" wydanej przed kilkoma dniami przez Muzeum Powstania Warszawskiego. To muzyka zainspirowana zdjęciami fotografa Powstania Warszawskiego. Znalazły się one w publikacji "Album fotograficzny Eugeniusz Lokajski "Brok", która również ukazała się nakładem Muzeum Powstania Warszawskiego.

Okres międzywojenny w Europie Środkowo-Wschodniej to w dużej mierze pusta przestrzeń na mapie historii architektury, zdominowana przez kilka przykładów określanych jako “Bauhaus”. Międzynarodowa grupa historyków architektury zbadała miejsca, protagonistów i ponadnarodowe sieci awangardy w Europie Środkowej oraz globalne rozpowszechnianie ich idei.
Swoje badania najpierw przedstawili podczas międzynarodowej konferencji we Wrocławiu, a później zebrali we wspólnej publikacji "Nie tylko Bauhaus"
W najbliższej "Machinie czasu" przeniesiemy się właśnie w czasy międzywojnia i porozmawiamy o nowoczesności, przede wszystkim, w architekturze. Będzie to rozmowa nie tylko o Bauhausie. Gościem audycji będzie historyk sztuki Rafał Makała, prof. Uniwersytetu Gdańskiego, przez wiele lat związany także z Uniwersytetem Technicznym w Berlinie. Zapraszam w niedzielę po godzinie 20, Joanna Skonieczna

Brak bezrobocia, kolejki, puste półki w sklepach oraz kartki na żywność - takie są cztery najważniejsze skojarzenia Polaków z PRL według badań CBOS, dokonanych w 2014 roku.
Co ciekawe i wymowne - niemal co piąty dorosły Polak deklaruje, że on sam lub ktoś z jego najbliższej rodziny albo znajomych był w jakiś sposób prześladowany lub represjonowany w PRL. 44% pozytywnie ocenia ten okres w historii naszego kraju, a minimalnie większa grupa (46%) ma do niego stosunek negatywny.
Biurko z tabliczką znamionową KW PZPR, sklepowa lada chłodnicza, grzybek do repasacji pończoch, pralka Frania i proszek IXI, meblościanka z kryształowymi kieliszkami i plastikowymi owocami, leżaki z brązowo-czerwono-żółtą tkaniną w kwiaty oraz radio "Biwak", ciuchy ze szczecińskich zakładów Dana i Odra - to tylko niektóre eksponaty powstającego właśnie Muzeum Szczecin w PRL. Powstaje ono dzięki determinacji i zapałowi Justyny Machnik, miejskiej przewodniczki, która jakiś czas temu zanurzyła się w tamtych czasach, organizując spacery "Szczecin szlakiem PRL".

Szczecinianie tworzą to muzeum - przekazując eksponaty, pamiątki z tamtego czasu. Można też pomóc materialnie - trwa zbiórka na ten cel. Informacje można znaleźć na stronie https://szczecinwprl.pl/
Natomiast zbiórka:
https://wspieram.to/muzeumszczecinwprl

Muzeum "Szczecin w PRL". Zajrzymy do tego miejsca, będącego przecież machiną czasu.

Żeglarze zawsze potrzebowali znaków, by móc bezpiecznie dotrzeć do portu. Najpierw drogę wskazywały im płonące ogniska na wzgórzach, potem paleniska na wieżach z cegły lub kamienia. Z czasem otwarty ogień zastąpiły lampy – początkowo zasilane olejem, później lampy gazowe, w końcu - elektryczne.
Obecnie bezpieczeństwo na morzu zapewniają głównie urządzenia satelitarne i radary. Jednak w dalszym ciągu światło latarni morskich pomaga ludziom morza bezpiecznie dotrzeć do domu.
O latarniach i latarnikach w "Machinie czasu".

Największa pustynia na świecie: Sahara, zajmuje ponad 9 milionów km², czyli około 6% całej powierzchni Ziemi. Najpotężniejsza cywilizacja: starożytny Egipt - rozwinął się dzięki corocznym, regularnym wylewom Nilu, który przynosił żyzne muły zapewniające wysokie plony. Najdłuższa rzeka: Nil - po Amazonce - druga najdłuższa rzeka na Ziemi. Największa rozpadlina na lądzie: Wielkie Rowy Afrykańskie - wzdłuż niej występują czynne i wygasłe wulkany. Najwyższa granica wiecznego śniegu na świecie: na Kilimandżaro na wysokościach powyżej 4800 m n.p.m. Tych afrykańskich „naj-„ można znaleźć o wiele więcej. Ale nie w liczbach kryje się prawda o Afryce. Przewodnikiem po tym miejscu na ziemi jest Ewa Łukaszewicz, która zawodowo zajmuje się turystyką (prowadząc firmę Top Podróże), ale jest też pasjonatką wędrówek, poznawania nowych światów.

Biały człowiek, chcąc komuś powiedzieć coś miłego, napisałby: "Nigdy cię nie zapomnę". Mieszkaniec Afryki mówi: "Nie wyobrażamy sobie, abyś mógł o nas kiedykolwiek zapomnieć. Karen Blixen "Pożegnanie z Afryką".