Fundamentem sojuszu jest wspólna obrona, która przewiduje wzajemną pomoc, w tym zbrojną, w razie napaści na stronę lub strony Traktatu.

NATO zostało założone przez 10 krajów europejskich (Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Wielką Brytanię, Danię, Islandię, Norwegię, Portugalię, Włochy) oraz dwa północnoamerykańskie - Stany Zjednoczone i Kanadę. Podstawę prawną utworzenia Paktu stanowi artykuł 51. Karty Narodów Zjednoczonych.

Sojusz był kilkakrotnie rozszerzany, między innymi 12 marca 1999 roku do NATO została przyjęta Polska, Czechy i Węgry. Po wybuchu pełnoskalowej wojny na Ukrainie, dwa kraje skandynawskie: Szwecja i Finlandia, rozpoczęły starania o włączenie do NATO-wskich struktur. Jako ostatnia do grona sojuszników - 7 marca 2024 r. - została przyjęta Szwecja.

Obecnie do sojuszu należą 32 kraje. Sekretarzem generalnym NATO od 2014 roku jest norweski polityk i ekonomista Jens Stoltenberg.

Początkowo celem NATO była obrona przed atakiem Związku Radzieckiego i jego satelitów. Po rozpadzie Układu Warszawskiego sojusz polityczno-wojskowy pełnił rolę stabilizacyjną w Europie, angażując się jednocześnie w zarządzanie kryzysowe w takich miejscach jak Afganistan czy Irak, a także we współpracę w dziedzinie bezpieczeństwa w Afryce czy Azji. Obecnie, kiedy na Ukrainie toczy się wojna, coraz częściej pojawiają się opinie, że - tak jak w czasach zimnej wojny - NATO powinno całkowicie skupić się na swojej pierwotnej misji, czyli obronie zbiorowej.